อู่ข้าว อู่น้ำ?

อาหารถือเป็นอุตสาหกรรมสำคัญของทุกประเทศทั่วโลก ยิ่งในภาวะที่โลกร้อนต่อเนื่อง แนวโน้มราคาสินค้าเกษตรก็พุ่งขึ้นตามไปด้วย หลายประเทศพยายามคิดค้นนวัตกรรมการผลิตสินค้าเกษตรให้มีมูลค่าสูงขึ้น เพื่อให้สอดรับกับความต้องการบริโภค

ประเทศไทยที่ผ่านมา ด้วยความอุดมสมบูรณ์ของที่ตั้งทางภูมิศาสตร์ ถูกเรียกขานว่าเป็นอู่ข้าว อู่น้ำ มีภาพลักษณ์การเป็นครัวของโลก และชื่อเสียงของข้าวหอมมะลิไทยที่โด่งดังไกลทั่วโลก แม้วันนี้กำลังเผชิญกับความท้าทายครั้งใหญ่ จากปัญหาต่างๆ ที่เกิดขึ้นจากโครงการรับจำนำข้าว ทั้งราคาที่ไม่สามารถแข่งขันได้ ไปจนถึงความเชื่อมั่นของผู้ซื้อจากต่างประเทศ และล่าสุดกับปัญหาความเชื่อมั่นกับข้าวถุงในประเทศ

น่าเสียดายกับสิ่งที่เกิดขึ้นกับข้าวของไทย ขณะที่ข้าวหอมมะลิไทย มีคุณภาพที่ยากจะลอกเลียน ขณะเดียวกันที่ผ่านมา หน่วยงานที่เกี่ยวข้องโดยเฉพาะภาครัฐ ให้ความสำคัญกับการพัฒนาคุณภาพ เพิ่มมูลค่าของข้าวน้อยมากในช่วงที่ผ่านมา แม้ศูนย์นวัตกรรมข้าวไทยก็เพิ่งจะคิดว่าจะต้องมี

หันไปมองประเทศอื่นๆ ให้ความสำคัญกับอุตสาหกรรมอาหารเป็นอย่างมาก เพราะเป็นสิ่งสำคัญสำหรับการดำรงชีวิตของมนุษย์ ประเทศพัฒนาอย่างญี่ปุ่น มีอัตราความพอเพียงด้านอาหารอยู่ในระดับต่ำ ที่ประมาณ 39% รัฐบาลต้องเร่งดำเนินนโยบายส่งเสริมภาคเกษตรและตั้งเป้าเพิ่มการผลิตอาหารภายในประเทศให้ภายในปี 2563 อยู่ที่ 50%

หลังเหตุการณ์แผ่นดินไหวครั้งใหญ่เมื่อปี 2554 รัฐบาลญี่ปุ่นเร่งสำรองข้าวของรัฐบาล โดยเพิ่มปริมาณสำรองข้าวจาก 1.84 ล้านตันในปี 2553 เป็น 2.1 ล้านตันในปี 2554 รวมทั้งรัฐบาลได้เร่งฟื้นฟูบริเวณที่ได้รับผลกระทบซึ่งเป็นพื้นที่ปลูกข้าวสำคัญ มีปริมาณ 1.56 ล้านตันต่อปี

นอกจากนี้ ยังมีแนวทางทำเกษตรสมัยใหม่หลายรูปแบบเพื่อแก้ปัญหาดังกล่าว ได้แก่ การทำฟาร์มในอาคารซึ่งอยู่ในพื้นที่เขตเมือง เพื่อให้คนรุ่นใหม่เข้ามาอยู่ในภาคการเกษตรง่ายขึ้น โดยอาศัยเทคโนโลยีสมัยใหม่และเพื่อให้เข้ากับญี่ปุ่นที่มีข้อจำกัดเรื่องการขยายพื้นที่เพาะปลูก รวมทั้งแนวคิด Half Farmer, Half X ซึ่งเป็นแนวคิดที่ได้รับความสนใจจากคนรุ่นใหม่ในปัจจุบัน โดยใช้เวลาครึ่งหนึ่งในการเพาะปลูกในพื้นที่ขนาดเล็กของตนเอง เพื่อไว้ใช้บริโภคให้พอเพียง และแบ่งเวลาอีกครึ่งไปทำงานหรือกิจกรรมที่ถนัดหรือสนใจ

สอดคล้องกับแนวคิดการเป็นเกษตรกรรุ่นใหม่ที่ทันสมัย เช่น หมู่บ้านโอกาตะ จังหวัดอะกิตะ คนรุ่นใหม่รวมกลุ่มกันหันมาทำอาชีพเกษตรกรรม และได้ริเริ่มปลูกข้าวพันธุ์ใหม่แล้วนำมาผลิตแป้ง เส้นพาสต้า และเครื่องสำอางกลิ่นข้าว เป็นต้น

หลายประเทศตระหนักและให้ความสำคัญอย่างยิ่งยวดกับอุตสาหกรรมอาหาร ซึ่งเป็นสิ่งที่ทำให้เราอยู่รอดได้ต่อไป และเคี่ยวข้นมากยิ่งขึ้น ด้วยการพัฒนาคุณภาพและสร้างนวัตกรรมใหม่ๆ ของอาหารเพื่อให้สอดรับกับสภาพอากาศ สถานการณ์ที่เปลี่ยนไป

หันกลับมาดูตัวเอง เรายังไม่สามารถบริหารจัดการแม้กระทั่งแหล่งน้ำที่จะใช้ในการเพาะปลูกข้าวอย่างมีประสิทธิภาพ นับประสาอะไรกับการพัฒนาคุณภาพของข้าว สุดท้ายยังจะต้องมาเผชิญกับโครงการจำนำข้าวของรัฐบาลที่สร้างความแคลงใจทุกขั้นตอน แม้กระทั่งจะกินข้าว...เวรกรรมประเทศไทย