‘ปลาบึก’ ยักษ์ใหญ่ใกล้สูญสิ้น

โดย ปริญญา ผดุงถิ่น

ทุกวันนี้ปลาบึก (Mekong Giant Catfish) กลายเป็น “ปลาโหล” ไปแล้ว เดินเข้าไปในร้านอาหารใหญ่หน่อย ก็อาจมีเมนูปลาบึกให้สั่งง่ายๆ

แต่ชะตากรรมของปลาบึกจากแหล่งธรรมชาติดั้งเดิมอย่างแม่น้ำโขง มีแต่จะเลวร้ายลงตามลำดับ พวกมันมีสถานภาพอยู่ที่ “ใกล้สูญพันธุ์อย่างวิกฤต” (Critically Endangered) และเผชิญความเสี่ยงอย่างสูงที่จะสูญพันธุ์ไปจากโลกจริงๆ

เมืองไทยเราเริ่มเก็บสถิติการจับปลาบึกแม่น้ำโขงอย่างเป็นทางการมาตั้งแต่ปี 1981 สมัยก่อนก็เคยจับได้ปีละหลายตัว บางปีหลายสิบตัว

แต่หลายปีหลังมานี้ จำนวนที่จับได้ลดลงเหลือแค่ 0 ตัว ทั้งที่นับจากกรมประมงสามารถผสมเทียมปลาบึกด้วยพ่อแม่ปลาแม่น้ำโขงได้สำเร็จ แล้วต่อเนื่องไปถึงการผสมเทียมพ่อแม่ปลารุ่นลูกรุ่นหลานในบ่อเลี้ยง

ก็มีการนำลูกปลาบึกที่เพาะได้ไปปล่อยคืนแม่น้ำโขงเป็นหมื่นๆ ตัว แต่ดูเหมือนไม่เกิดผลกระทบทางบวกใดๆ ต่อประชากรปลาบึกแม่น้ำโขง พวกมันยังคงหายไปกับสายน้ำ ชีวิตลึกลับใต้กระแสน้ำลึกแรงของแม่น้ำโขง ก็ยังคงเป็นความลับที่มนุษย์เข้าไม่ถึงเหมือนในอดีต

ปลาบึกตัวที่ครองสถิติ “ปลาน้ำจืดใหญ่ที่สุดในโลก” ถูกจับได้ที่เชียงของ เมื่อวันแรงงาน ปี 2005 ด้วยความยาว 8 ฟุต 10 นิ้ว หรือ 2.7 เมตร น้ำหนัก 646 ปอนด์ หรือ 293 กก.

ทั้งนี้ เคยมีรายงานของปลาที่ใหญ่กว่านี้ ไม่ว่าจะปลาบึกเอง ที่ร่ำลือว่าหนักถึง 350 กก. รวมไปถึงปลาเวลส์ ในประเทศบัลแกเรีย และปลาอะราไพม่า ในแม่น้ำอเมซอน แต่เจ้าพวกนี้ไม่มีหลักฐานยืนยันแน่ชัด

สถิติเป็นทางการจึงยังเป็นของปลาไทย “ปลาบึกตัวเท่าหมีกรีซลี่” ตามที่สื่อนอกเรียกขานมาจนทุกวันนี้ (เฮ้อ ไม่ค่อยเห็นภาพ ไม่ค่อยเห็นด้วย กับการเปรียบขนาดปลาบึกกับหมีกรีซลี่ พับเผื่อย)

จริงๆ แล้ว ยังมีปลาที่แหวกว่ายหากินในน้ำจืด ที่ตัวโตมโหฬารอย่างน่าพิศวง มันคือ ปลาสเตอร์เจี้ยน (Sturgeon) ที่ถูกจับได้เมื่อปี 1827 ที่รัสเซีย น้ำหนัก 1,571 กก. หรือ 3,463 ปอนด์ ยาวถึง 7.2 เมตร หรือ 24 ฟุต เล่นเอาแชมป์โลกของเรา ตัวลีบเป็นปลาน้อยเซียวฮื่อยี้

แต่เนื่องจาก “คาเวียร์เรียกพ่อแห่งท้องน้ำ” ว่ายอพยพไปมาระหว่างน้ำจืดกับน้ำเค็ม นักวิชาการจึงไม่อาจนับให้มันเป็นปลาน้ำจืดแท้ๆ

แล้วในฐานะเกมฟิชละ ปลาบึกเป็นแชมป์โลกด้วยหรือไม่? ต้องมีคนอยากรู้แน่

จากบันทึกของสมาคมกีฬาตกปลาโลก หรือ IGFA จัดอันดับเฉพาะพวก Catfish ด้วยกัน ระบุว่า สถิติ Catfish ใหญ่ที่สุดในโลก ที่ถูกเย่อขึ้นมาได้ด้วยรอกและคัน ตกเป็นของปลา Lau-Lau หรือ Piraiba แห่งบราซิล หนัก 155 กก. หรือ 341 ปอนด์ 11 ออนซ์

เจ้านี่มีชื่อเสียงทั่วลุ่มแม่น้ำในอเมริกาใต้ ในฐานะ “ปลากินคน” มันเป็นนักล่าที่ก้าวร้าว ล่ากินปลาอื่นเป็นหลัก แต่ในท้องของมันมักผ่าเจอชิ้นส่วนของลิงหรือสัตว์เลี้ยงลูกด้วยนม

ส่วนปลาบึกสถิติโลกที่ตกได้ด้วยรอกและคัน มีน้ำหนัก 117.93 กก. หรือ 260 ปอนด์ Gillhams Fishing Resorts จ.กระบี่ ส่งเข้าประกวด

ผมเองก็เคยตกปลาบึกใหญ่ได้ครั้งหนึ่ง ที่ “บึงสำราญ บางน้ำเปรี้ยว” โดยใช้อุปกรณ์ “ไม้จิ้มฟัน” ที่ไม่เหมาะสมแม้แต่น้อย คือคันยาว 10 ฟุต รอก Abu Rocket สายเบ็ดน่าจะแค่ 20 ปอนด์ (จำขนาดสายไม่ได้แน่ชัด เพราะใส่ทิ้งคารอกไว้นานหลายปี)

บึกใหญ่ตัวนั้นใช้วิธีการน่าทึ่งในการสู้เบ็ด คือ เข้ามาลอยตัวเฉยๆ อยู่ในน้ำลึกหน้าแพ ไม่มีการโบกแพนหางให้รู้สึก เหมือนมันเกร็งตัวไว้เฉยๆ กดผมให้อยู่ในท่าหลังก้ม ตัวติดคาคันเบ็ดเป็นนาน

สุดท้ายผมเอาอยู่ พร้อมก้าวข้ามเส้นแบ่งไปอยู่ฝั่งของกลุ่มคนที่เคยตก “วิลลี่” หรือปลาบึกใหญ่ได้สำเร็จ อิอิ