ปลาบ้า ปลาสวยแสนอร่อย

 

ปลาเกล็ดสวยที่ช้อนขึ้นจากน้ำ ทำเอาผมงงไปเลย ปลาอะไรเนี่ย แต่ “แอ้ เซียนกระทิงไฟ” ไม่งงด้วย บอกว่านี่มันคือ ปลาแซมบ้า

 

ปลาแซมบ้า? เอ่อ ได้ยินชื่อก็งงพอๆ กับเห็นตัวมันนั่นแหละ ในเมื่อสถานที่ที่ผมตกปลาตัวนี้ได้คือ “บึงสำราญ บางน้ำเปรี้ยว” อันเป็นศูนย์รวมของปลาแปลก ทั้งปลาไทยปลานอก

 

ผมเลยคิดว่า ปลาแซมบ้าคงจะเป็นปลามาไกลจากลุ่มน้ำอเมซอน ประเทศบราซิล ดินแดนแซมบ้า!

 

ที่ไหนได้ มารู้ทีหลัง ปลาแซมบ้า มันก็คือปลาไทยที่เดิมเรียกกันว่า ปลาบ้า นั่นเอง

 

ตลาดปลาตู้ปลาสวยงามคงเล็งเห็นแล้วว่า ชื่อปลาบ้า ใครจะบ้าอยากซื้อไปเลี้ยง เลยแก้ชื่อนิดนึงเป็นปลาแซมบ้า ดูสวยหรูมีราคาขึ้นมาทันตา (แต่ปลาจะสำออยเก่งขึ้นแบบสตาร์แซมบ้าหรือไม่ ไม่ทราบ แหะๆ)

 

ปลาบ้า มีชื่อเรียกภาษาอังกฤษหลายชื่อด้วยกัน เช่น Hoeven’s Slender Carp, Mad Carp, Gold Shark, Sultan Fish อาศัยในแม่น้ำหลายสายของไทย เช่น เจ้าพระยา โขง แม่กลอง นอกจากไทยแล้ว ยังพบที่มาเลเซียและอินโดนีเซีย

 

ปลาบ้า จัดอยู่ในวงศ์ย่อยปลาซิวที่มีขนาดใหญ่ที่สุดในเอเชียอาคเนย์ ใหญ่สุดอาจยาวได้ถึง 80 ซม. มีศักดิ์ศรีเป็นสัตว์น้ำประจำจังหวัดนครราชสีมา

 

เห็นชื่อปลาบ้า ทำให้นึกไปถึงยาบ้า สมัยที่ท่านบรรหาร ศิลปอาชา เป็นนายกรัฐมนตรี ได้ดำริให้เปลี่ยนชื่อ ยาม้า ที่เคยเรียกกัน (สารแอมเฟตามีน คือยาโด๊ปที่ใช้กันแพร่หลายในวงการม้าแข่ง) เป็นยาบ้า เพราะเกิดเหตุคนกินแล้วบ้าคลั่งจับตัวประกันให้วุ่นไปหมด กลายเป็นชื่อเรียกที่ติดลมบนจนทุกวันนี้

 

แต่ปลาบ้า ไม่ได้เป็นชื่อที่เพี้ยนมาจากปลาม้า เพราะปลาม้าก็ยังเป็นปลาม้าอยู่เหมือนเดิม

 

ที่มาของชื่อปลาบ้า ในเอกสารกรมประมงระบุถึง “ลูกลำโพง” และ “ลูกกระเบา” ที่เป็นพืชตามชายน้ำอันมีพิษร้ายแรงที่เมล็ด แบบว่าถ้าคนกินเข้าไปละก็ จะเมาพิษอย่างแรง อาจถึงขั้นเสียชีวิตกันเลยทีเดียว

 

แต่ปลาบ้ามีภูมิต้านทานต่อพิษลูกลำโพงและลูกกระเบา มันชอบกินลูกไม้ของพืชพิษเหล่านี้ที่ร่วงหล่นลงน้ำ ตัวมันเองไม่เป็นอะไร แต่ได้สะสมพิษไว้ในเนื้อ พอคนจับปลาบ้ามากิน ก็เลยได้รับพิษทางอ้อมของลูกลำโพงและลูกกระเบา

 

อนึ่ง ดอกลำโพงที่เป็นกรวยยาวสวยงาม ปัจจุบันมีฐานะเป็นไม้ประดับบ้านไปแล้ว และวงการต้นไม้ก็จัดการแก้ชื่อให้ “ขายง่าย” เป็น “ต้นแตรนางฟ้า” ทำนองเดียวกับที่วงการปลาตู้ เปลี่ยนชื่อปลาบ้า เป็นปลาแซมบ้านั่นแล

 

ทั้งนี้ นักวิชาการกรมประมงระบุไว้ด้วยว่า ปัจจุบันแทบไม่มีแล้วต้นลำโพงต้นกระเบาตามธรรมชาติริมแม่น้ำ ปลาบ้าก็คงหันไปกินอาหารอย่างอื่นกันหมดแล้ว แต่ความที่มันทำพิษกับคนโบราณไว้หนักหนาสาหัส ชื่อปลาบ้าอันฟังเป็นลบอย่างยิ่งนี้ จึงยังถูกเรียกขานกันไม่เลิก

 

และที่สำคัญ คนไทยพลอยไม่นิยมกินปลาบ้าไปด้วย เหมือนว่ามีความเชื่อฝังหัว ปลาบ้านี่ขืนกินเข้าไปจะเมาเป็นบ้า ซึ่งต้องบอกเลย ความเชื่อเก่าแก่นี้ เป็นความผิดพลาดร้ายแรงของคนไทย

 

สังเกตที่ชื่ออังกฤษของปลาบ้า จะเห็นชื่อ Sultan Fish ชื่อนี้ได้มาจากคนมาเลย์ เขายกย่องเทิดทูนปลาบ้า ในฐานะปลาที่มีเนื้ออร่อยล้ำ ระดับที่สมควรปรุงให้เฉพาะสุลต่าน และพระราชวงศ์ทั้งหลายได้เสวย

 

ผมตามไปอ่านข้อมูล Sultan Fish ที่คนมาเลย์เขียน เขาบอกว่าเนื้อปลาบ้าอร่อยจริงอร่อยจัง มีรสหวานในเนื้อราวกับรสชาติของ “อูมาอิ” ตามธรรมชาติ!

 

เหมาะสำหรับนำมาปรุงปลานึ่งแบบต่างๆ โดยหากเลือกปลาที่มีไซส์ใหญ่หน่อย ก็จะช่วยลดความเกะกะเกเรของก้างในเนื้อปลาลงได้

 

สรุปมาถึงบรรทัดนี้ ปลาบ้า จึงเป็นปลาที่มีคุณสมบัติครบ ทั้งความสวยงามและความอร่อย ผมขอชื่นชมวิสัยทัศน์ของ จ.นครราชสีมา ที่ไม่สนภาพลบของมัน จนยกย่องให้เป็นสัตว์น้ำประจำจังหวัด

 

และอยากกล่าวส่งท้ายว่า คนไทยเลิกบ้ากลัวปลาบ้าเสียที เราเสียโอกาสที่จะได้กินปลาอร่อยมานานเกินไปแล้ว!