Moral Quotient

บุคคล (ชั่ว) หลายประเภท

โดย..คุณสลิล

ในพระไตรปิฎกคัมภีร์บุคคลบัญญัติ ได้แสดงถึงบุคคลไว้หลายประเภท ซึ่งวันนี้ขอยกมาเป็นตัวอย่าง ในเรื่องของความไม่ดี ความชั่ว ซึ่งเป็นสิ่งมีประจำโลก แม้แต่ในสมัยพุทธกาล ก็มีมาแล้วและยังคงมีอยู่ในสมัยนี้ เมื่ออกุศลเข้าครอบงำจิตใจ เราก็จะทำความชั่วและกลายเป็นบุคคลเหล่านี้ได้ จนกว่าจะรู้ตัวละเลิกเสีย แต่กรรมชั่วก็นับว่าได้กระทำไปแล้ว

ดังนั้น จึงควรระวังอย่าให้ความชั่วเหล่านี้เข้าครอบงำ และหากพบเจอบุคคลที่มีลักษณะเหล่านี้เป็นปกติแล้ว ก็ควรหลีกเลี่ยง เพราะนับว่าเขาเป็นคนพาล การคบคนพาล เป็นอันตรายต่อความดี และต่อคนดี

คู่แรกเป็นเรื่องของความโกรธ

บุคคลผู้มักโกรธ (โกธนบุคคล) หมายถึง ผู้ที่ละไม่ได้ซึ่งความโกรธ มีการโกรธเป็นปกติ เป็นผู้โกรธมาก อันมีลักษณะ คือ โกรธ กิริยาที่โกรธ โทสะ ความประทุษร้าย พยาบาท พิโรธตอบ ความดุร้าย เกรี้ยวกราด ภาวะที่จิตไม่ยินดี

บุคคลผู้ผูกโกรธ (อุปนาหีบุคคล) หมายถึง ผู้ที่ละไม่ได้ซึ่งความผูกโกรธ อันมีลักษณะ คือ ความโกรธมีก่อนแล้วเกิดความผูกโกรธในภายหลัง กิริยาที่ผูกโกรธ การไม่หยุดโกรธ การตั้งความโกรธไว้ ดำรงความโกรธไว้ ทำความโกรธให้มั่นเข้า

การละความโกรธและความผูกโกรธนั้น ละได้หลายระดับ โดยการละชั่วขณะ การข่มไว้ และการละโดยตัดขาดอย่างแท้จริง (ละประเภทสุดท้ายนี้ต้องเข้าขั้นอริยะบุคคล) ผู้ที่ยังไม่สามารถละได้แม้ในระดับชั่วขณะหรือข่มไว้ หรือด้วยการละโดยถาวร ก็เรียกว่าเป็นผู้โกรธอยู่ หรือผูกโกรธอยู่ ต่อไปยังมีอีกหลายคู่ ดังนี้

บุคคลผู้มักลบหลู่บุญคุณ (มักขีบุคคล) หมายถึง บุคคลผู้ไม่อาจละความลบหลู่ได้ ความลบหลู่รวมทั้ง กิริยาที่ลบหลู่ ภาวะที่ลบหลู่ ความไม่เห็นคุณของผู้อื่น การกระทำที่ไม่เห็นคุณของผู้อื่น

บุคคลผู้ตีเสมอ (ปลาสีบุคคล) หมายถึง บุคคลผู้ละการตีเสมอไม่ได้ การตีเสมอ รวมทั้ง กิริยาที่ตีเสมอ ภาวะที่ตีเสมอ ฐานแห่งวิวาท การถือเป็นคู่ว่าเท่าเทียมกัน การไม่สละคืน

บุคคลผู้มีความริษยา (อิสสุกีบุคคล) หมายถึง บุคคลผู้ละความริษยาไม่ได้ ความริษยา รวมทั้ง กิริยาที่ริษยา ภาวะที่ริษยา ความไม่ยินดีด้วย ภาวะที่ไม่ยินดีด้วยในลาภสักการะ ความเคารพความนับถือ การไหว้ การบูชาของผู้อื่น

บุคคลผู้มีความตระหนี่ (มัจฉรีบุคคล) หมายถึง บุคคลผู้ละความตระหนี่ไม่ได้ ความตระหนี่ มี 5 อย่าง คือ ตระหนี่ที่อยู่ ตระหนี่ตระกูล ตระหนี่ลาภ ตระหนี่วรรณะ ตระหนี่ธรรม ความตระหนี่รวมทั้ง กิริยาที่ตระหนี่ ภาวะที่ตระหนี่ ความอยากไปต่างๆ ความเหนียวแน่น ความตระหนี่ถี่เหนียว ความที่จิตไม่เผื่อแผ่

บุคคลผู้โอ้อวด (สถบุคคล) หมายถึง บุคคลผู้ละความโอ้อวดไม่ได้ ความโอ้อวด รวมทั้ง กิริยาที่โอ้อวด ภาวะโอ้อวด กิริยาที่แข็งกระด้าง ภาวะที่แข็งกระด้าง ความพูดยกตน กิริยาที่พูดยกตน

บุคคลผู้มีมายา (มายาวีบุคคล) หมายถึง บุคคลผู้ละมายาไม่ได้ มายา คือ การประพฤติทุจริตด้วยกาย ด้วยวาจา ด้วยใจ แล้ว ปกปิดทุจริตนั้น ตั้งความปรารถนาลามกว่า ใครอย่ารู้เรา ดำริว่าใครๆ อย่ารู้เรา พูดว่าใครๆ อย่ารู้เรา พยายามด้วยกายว่าใครๆ อย่ารู้เรา มายา ภาวะที่มีมายา ความวางท่า ความหลอกลวง ตลบตะแลง มีเล่ห์เหลี่ยม ความทำให้ลุ่มหลง ความซ่อน อำพรางความผิด ปกปิด ไม่ทำให้เข้าใจง่าย การไม่ทำให้จะแจ้ง การปิดบัง

บุคคลผู้ว่ายาก (ทุพพจบุคคล) หมายถึง บุคคลผู้ประกอบด้วยความเป็นผู้ว่ายาก ความเป็นผู้ว่ายาก หมายถึง ความเป็นผู้ว่ายาก กิริยาที่เป็นผู้ว่ายาก ภาวะที่เป็นผู้ว่ายาก ความเป็นผู้ถือเอาโดยปฏิกูล ความเป็นผู้ยินดีโดยความเป็นข้าศึก ความไม่เอื้อเฟื้อ ภาวะที่ไม่เอื้อเฟื้อ ความไม่เคารพ ความไม่เชื่อฟัง ในเมื่อสหธรรมมิกว่ากล่าวอยู่

บุคคลผู้มีมิตรชั่ว (ปาปมิตตบุคคล) หมายถึง บุคคลผู้ประกอบด้วยความเป็นผู้มีมิตรชั่ว ความเป็นผู้มีมิตรชั่ว หมายถึง บุคคลเหล่าใด เป็นผู้ไม่มีศรัทธา เป็นผู้ทุศีลมีสุตะน้อย เป็นผู้ตระหนี่ มีปัญญาทราม การเสวนา การเข้าไปเสวนา การซ่องเสพ การคบ การคบหา การภักดีด้วย ความเป็นผู้คบหาสมาคมกับบุคคลเหล่านั้น

ยังมีข้ออื่นๆ อีก แต่ขอยกมาเป็นเพียงตัวอย่างเพียงแค่นี้ ...