การเมืองสวีเดนหลังระบอบสมบูรณาญาสิทธิราชย์ในสวีเดน (9): ช่องว่างระหว่างคนสองรุ่นการใช้ “เจ้า” ของนักการเมือง

โดย...ไชยันต์ ไชยพร

***************

หลังที่ Frederick I และคณะเจ้า (court party/Hovpartiet) พยายามที่จะทำให้สถาบันพระมหากษัตริย์มีพระราชอำนาจมากขึ้น แต่ก็ประสบความล้มเหลวเพราะไม่ได้เสียงสนับสนุนในที่ประชุมสภาในปี ค.ศ. 1723 หลังจากนั้น การเมืองสวีเดนก็อยู่ในสภาวะที่กล่าวได้ว่ามีเสถียรภาพความมั่นคงพอสมควรภายใต้ Arvid Horn ผู้ดำรงตำแหน่งประธานสภาบริหารที่เทียบเท่ากับตำแหน่งนายกรัฐมนตรี

Horn สามารถรักษาอำนาจทางการเมืองของเขาได้อย่างมั่นคงจากการที่เขาได้รับความไว้วางใจจากสภาและดำเนินนโยบายต่างประเทศด้วยความระมัดระวัง ผลงานที่ประสบความสำเร็จของเขาได้แก่ การประมวลกฎหมายต่างๆในปี ค.ศ. 1734 และปรับปรุงและเชื่อมโยงกฎหมายแห่งแผ่นดิน (landslag) กับกฎหมายของเมือง (city law/ stadslag) ที่มีมาตั้งแต่ยุคกลางให้ทันสมัย แต่ในสภาบริหารยังคงมีผู้ที่ตั้งตัวเป็นปรปักษ์ต่อเขาอยู่ นั่นคือ กลุ่มที่เรียกว่า Holstein แต่เขาก็สามารถได้เสียงจากสภาในการถอดถอนออกไปได้สองคน แต่การต่อต้านเขาได้เริ่มค่อยๆพัฒนาขึ้น

ภารกิจทางการต่างประเทศสวีเดนภายใต้ Horn นับว่าเป็นเรื่องที่สลับซับซ้อนมาก เพราะกลุ่ม “Holstein” เดินหน้าสนับสนุนรัสเซียและรับเงินช่วยเหลือจากรัสเซียด้วย ส่วนฝักฝ่ายที่นิยมฝรั่งเศสก็รับเงินจากฝรั่งเศสเช่นกัน และฝักฝ่ายนิยมฝรั่งเศสนี้ได้รับการสนับสนุนจากอภิชนรุ่นใหม่สวีเดนที่ไฟแรง คนเหล่านี้ที่ไม่เคยผ่านประสบการณ์สงครามอันขมขื่นภายใต้ Charles XII และต้องการให้สวีเดนทำสงครามแก้แค้นรัสเซีย และต้องการให้สวีเดนมีอำนาจมากขึ้นในยุโรป และด้วยเหตุนี้การดำเนินนโยบายต่างประเทศอย่างระมัดระวังของ Horn จึงเริ่มเสื่อมความนิยม และบรรดาพลพรรคในกลุ่มของเขาก็กลับเป็นฝ่ายถูกถอดถอนจากสภาบริหาร และกลุ่มการเมืองที่ทำให้ Horn ต้องเสียอำนาจไปก็คือ กลุ่มที่เรียกว่า “the Hats” ซึ่งถือเป็นพรรคการเมืองพรรคแรกในประวัติศาสตร์การเมืองสวีเดนเลยก็ว่าได้

กลุ่ม the Hats มีที่มาจากเหตุการณ์ทางการเมืองในช่วงกลางทศวรรษ 1720 ที่มีความขัดแย้งเห็นต่างทั้งในและนอกสภาบริหารต่อประเด็นผู้มีสิทธิ์สืบราชสันตติวงศ์ต่อจาก Frederick I กลุ่ม Holstein สนับสนุน Charles Frederick ผู้เป็น Duke of Holstein พระราชนัดดาของ Charles XII แต่ทางฝั่งของ Horn สนับสนุน Ulrika Eleonora พระขนิษฐภคินี ซึ่งถ้าว่ากันในแง่ของสายโลหิตแล้ว การที่กลุ่ม Holstein สนับสนุนการสืบราชสันตติวงศ์ผ่านทางสายโลหิตฝ่ายชายถือว่ามีความชอบธรรมมากกว่า ทำให้กลุ่มนี้เรียกตัวเองว่าเป็นกลุ่ม “the legitimist”

ในช่วงที่เกิดกลุ่ม Holstein ในกลางทศวรรษ 1720 ยังไม่ได้มีการรวมตัวกันเป็นพรรคการเมืองที่มีความชัดเจนอะไร แต่อย่างที่กล่าวไปแล้วเช่นกันว่าในตอนแรก Horn สามารถจัดการกับกลุ่ม Holstein ได้และผลักดันให้มีการถอดถอนจากสภาบริหาร และสามารถรักษาเสียงข้างมากในสภาฐานันดรไว้ได้ แม้ว่ากลุ่ม Holstein จะล่าถอยไปจากเหตุการณ์ดังกล่าวนี้ แต่ก็มีบางคนที่ยังเป็นปฏิปักษ์กับนโยบายของ Horn อยู่

จากการที่ Horn ดำรงตำแหน่งควบรวมในเวลาเดียวกันสองตำแหน่งอันได้แก่ ประธานสภาบริหารและประธานสภาฐานันดรอภิชน ซึ่งการครองสองตำแหน่งนี้เกิดจากความบกพร่องเผลอเรอของทุกฝ่ายที่ลืมไปว่า รัฐธรรมนูญห้ามมิให้ดำรงตำแหน่งทั้งสองในเวลาเดียวกัน ซึ่งต่อมาในปี ค.ศ. 1734 Horn จึงต้องออกจากตำแหน่งประธานสภาฐานันดรอภิชน อย่างที่กล่าวไปข้างต้น

อย่างไรก็ตาม การที่เขาดำรงตำแหน่งทั้งสองพร้อมกันเป็นระยะเวลายาวนาน ทำให้อำนาจกระจุกรวมศูนย์และเกิดการผูกขาดอำนาจอยู่ที่ตัวเขา ทำให้ปิดกั้นโอกาสคนรุ่นใหม่ๆที่ต้องการขึ้นมามีบทบาททางการเมือง อีกทั้งยังมีสมาชิกสภาบริหารและข้าราชการระดับสูงที่วางแผนต่อต้านและหาทางที่จะขัดขวางนโยบายของ Horn อันเป็นที่มาของกลุ่ม the Hats

ผู้คนที่มารวมตัวกันและใช้ชื่อกลุ่มว่า “the Hats” นี้ประกอบไปด้วยแกนนำหลักที่เคยเป็นคนในกลุ่ม Holstein อันได้แก่ D.N. von Hopken และ Carl Gyllenborg และจากการที่ Gyllenborg เคยเป็นตัวแทนทางการทูตของสวีเดนในอังกฤษ ทำให้เขาได้ไปมีส่วนเกี่ยวข้องกับขบวนการ Jacobite อันเป็นขบวนการทางการเมืองที่มีจุดประสงค์ในการฟื้นฟูราชวงศ์สจ๊วตให้กลับขึ้นเป็นกษัตริย์แห่งราชอาณาจักรอังกฤษ,สกอตแลนด์ และ ไอร์แลนด์อีก

และตัวเขาเองก็ได้แต่งงานกับภริยาชาวอังกฤษที่เป็นพวก Jacobite ด้วย จากการที่เขาได้เข้าไปยุ่งเกี่ยวกับขบวนการดังกล่าว ทำให้รัฐบาลอังกฤษลงโทษสั่งจำคุกเขาในปี ค.ศ. 1717 หลังจากที่กลับมาสวีเดน เขาจึงไม่เห็นด้วยกับนโยบายของ Horn ที่ดูจะออกไปในทางเข้าข้างรัฐบาลอังกฤษ อีกทั้งเขามีความแค้นต่อกรณีที่มีการถอดถอนสมาชิกสภาบริหารที่เป็นพวก Holstein ในปี ค.ศ. 1727 ด้วย

ช่องว่างระหว่างคนสองรุ่น-สองประสบการณ์

ตั้งแต่ประมาณ ค.ศ. 1731 เขาและพรรคพวกได้เริ่มรวบรวมผู้คนโดยจัดตั้งสมาคมการเมืองสมาคมแรกของสวีเดน (political club) ขึ้นในกรุงสตอกโฮล์ม โดยสมาชิกส่วนใหญ่เป็นฐานันดรพ่อค้าคนเมือง (the Estate of Burghers) และเขายังระดมตัวแทนและบรรดานายทหารหนุ่มๆระดับยศร้อยโทให้ร่วมบริหารจัดการการลงคะแนนเสียงในสภาฐานันดร ซึ่งอาจกล่าวได้ว่า บรรดาผู้ที่เขาระดมมาให้ทำหน้าที่บริหารจัดการการลงคะแนนเสียงดังกล่าวนี้ ไม่ต่างจาก “วิป” ของพรรคการเมืองในปัจจุบันนั่นเอง นอกจากนี้ เขายังได้เผยแพร่ข้อเขียนที่มีเนื้อหาถากถางการปกครองแบบอภิชนาธิปไตยโบราณที่ Horn พยายามทำให้เกิดขึ้นภายใต้การบริหารราชการแผ่นดินของเขา นั่นคือ ให้อำนาจรวมศูนย์อยู่ที่สภาบริหาร

นอกจากการขับเคลื่อนของ Gyllenborg แล้ว บรรยากาศทางการเมืองในยุโรปในช่วงนั้นยังเต็มไปด้วยกระแสของอุดมการณ์ทางการเมืองใหม่ๆในยุโรปที่เริ่มส่งอิทธิพลต่อสวีเดน ทัศนะความคิดใหม่ๆเริ่มเป็นที่นิยมมากขึ้น โดยจะเริ่มเห็นได้จากการอภิปรายในที่ประชุมสภา ค.ศ. 1734

และเมื่อถึงการประชุมสภาในช่วงระหว่าง ค.ศ. 1738-1739 และมีการเลือกตั้งในปี ค.ศ. 1738 Gyllenborg ได้จำหน่ายเผยแพร่เอกสารรณรงค์โจมตี Horn ทั้งนโยบายต่างๆและตัวบุคคล และมีตัวแทนกลุ่มของ Gyllenborg เดินทางไปยังพื้นที่ต่างๆเพื่อ “ซื้อคนที่มีสิทธิลงคะแนนเสียง” จากครอบครัวอภิชนที่ฐานะไม่ดี (อภิชนสวีเดนได้ชื่อว่ามีฐานะแย่ที่สุดเมื่อเทียบกับอภิชนประเทศอื่นๆในยุโรป)

และเมื่อมีการประชุมสภา บรรดาผู้สนับสนุน Gyllenborg ต่างก็มีรายชื่อบุคคลที่เขาจะต้องลงคะแนนให้พร้อมอยู่ในมือ และจากการบริหารจัดการการลงคะแนนเสียง (ซื้อเสียง) รวมทั้งสมาชิกสภาส่วนใหญ่ได้รับอิทธิพลจากอุดมการณ์ทางการเมืองที่กำลังเป็นกระแสในยุโรป ได้นำไปสู่ปรากฏการณ์ที่กลุ่ม the Hats ในฐานะที่เป็น “พรรคการเมืองพรรคแรก” สามารถครองเสียงส่วนใหญ่ในสภา

คำว่า “the Hats” (หรือ Hattarna, hattar [พหูพจน์ของ hatt] ในภาษาสวีดิช แปลว่าหมวก) ชื่อนี้มาจากรูปทรงของหมวกชนิดหนึ่งที่เรียกว่า tricorne ที่อภิชนชนชั้นสูงและนายทหารในยุโรปและอเมริกานิยมใส่ในช่วงศตวรรษที่สิบแปด

การที่สมาชิกในกลุ่มดังกล่าวนี้เรียกหรือตั้งชื่อพรรคการเมืองของตนว่า “the Hats” มีสาเหตุมาจากที่คนกลุ่มดังกล่าวนี้ไม่เห็นด้วยกับกลุ่มของ Horn และเรียกว่าเป็นพวก Horn ว่าเป็นพวก “the Caps” (หมวกอีกชนิดหนึ่งที่เรียกในภาษาสวีดิชว่า “Mössorna”) ที่หมายถึง “night-caps” ที่ชาวสวีเดนนิยมสวมใส่เข้านอนเพื่อให้ความอบอุ่นแก่ศีรษะ และคนที่ใส่มักจะเป็นหญิงชรา

การที่กลุ่ม “the Hats” เรียกฝ่ายของ Horn ว่า “the Caps” เพราะต้องการเยาะเย้ยถากถางนโยบายต่างประเทศของ Horn ที่เน้นไปที่การรักษาสันติภาพเสียจนไม่กล้าต่อสู้เพื่อผลประโยชน์ของชาติ อ่อนแอและขี้ขลาดไม่ต่างกับหญิงชราที่นอนหลับ

และจากการที่ไปตั้งชื่ออย่างเยาะเย้ยถากถางให้กับกลุ่มของ Horn ว่าเป็น “the Caps” นี้เอง พวกตนจึงตั้งชื่อกลุ่มตัวเองว่า “the Hats” เพื่อให้ดูแตกต่างอย่างชัดเจนไปจาก “the Caps” และต้องการสื่อถึง “หมวกของทหาร” อันเป็นสัญลักษณ์ของความห้าวหาญผู้สืบสานจิตวิญญาณของสวีเดนในยุคจักรวรรดิอันรุ่งเรืองที่กลุ่ม Holstein เคยต่อสู้ในทางนโยบายมาก่อนในช่วงทศวรรษ 1720

กลุ่ม the Hats มีสมาชิกหลายคนที่เคยอยู่กลุ่ม Holstein มาก่อน และได้รวมตัววางนโยบายและโครงการต่างๆอย่างเป็นระบบสำหรับกิจการทั้งภายในและต่างประเทศ นโยบายต่างประเทศของกลุ่มนี้ที่เคยอิงอยู่กับการเป็นพันธมิตรกับอังกฤษและฝรั่งเศส แต่ได้เปลี่ยนไปหลังจากที่อังกฤษและฝรั่งเศสแตกกัน ทำให้ the Hats เห็นว่าเป็นโอกาสของสวีเดนที่จะรักษาสมดุลทางอำนาจได้ the Hats ต้องการให้สวีเดนดำเนินนโยบายต่างประเทศที่มุ่งหาความได้เปรียบจากการสร้างพันธมิตรทางการทูตในยุโรปเพื่อหาทางที่จะได้ดินแดนที่เสียไปกลับคืนมา โดยเฉพาะที่เสียไปให้รัสเซีย

การใช้ “เจ้า” ของ the Hats

บุคคลสำคัญในกลุ่ม the Hats อย่าง Carl Gyllenborg และ Daniel Von Hopken ที่เคยดำรงตำแหน่งในสภาบริหาร ได้หันกลับไปยกย่องสรรเสริญสถาบันพระมหากษัตริย์โดยเฉพาะ Frederick I และให้การยอมรับที่พระองค์ทรงไปมีความสัมพันธ์ใกล้ชิดกับนางในราชสำนัก ในขณะที่ Horn วิพากษ์วิจารณ์พฤติกรรมดังกล่าวของ Frederick I อันทำให้พระองค์ทรงไม่พอพระทัยเขา

ขณะเดียวกัน กลุ่ม the Hats ได้ใช้ Charles XII เป็นสัญลักษณ์ทางการเมืองในการรณรงค์ขับเคลื่อนนโยบายและอุดมการณ์ของกลุ่ม ซึ่งกล่าวได้ว่า เป็นหนึ่งในการสร้างภาพอันบิดเบือนของพระองค์โดยคนรุ่นหลังการเปลี่ยนแปลงการปกครอง โดยใช้พระองค์เป็นสัญลักษณ์ให้การปลุกเร้าอารมณ์ความรักชาติบ้านเมือง

และในสถานการณ์ดังกล่าวนี้ Charles XII ได้ถูกทำให้เป็นสัญลักษณ์ของนโยบายต่างประเทศแนวก้าวร้าวของ the Hats ในการเรียกร้องดินแดนคืนจากรัสเซีย โดยหวังว่าจะทำให้สวีเดนได้ส่วนแบ่งในการควบคุมดินแดนแถบทะเลบอลติกกลับคืนมา อันจะทำให้การค้าส่งออกของสวีเดนเจริญรุ่งเรือง และโจมตีนโยบายต่างประเทศของ Horn โดยรณรงค์ให้ประชาชนเชื่อว่า รัฐบาลภายใต้การนำของ Horn ฝักใฝ่อ่อนข้อยอมเป็นพันธมิตรกับรัสเซีย ทั้งๆที่รัสเซียเอาดินแดนของสวีเดนไป

*********************