ปริญญาชีวิตตลอดช่วงชีวิตมนุษย์

ใบปริญญาชีวิตที่สำคัญคือ ความเสื่อม การลาจากและกัลยาณมิตรความเสื่อม อันได้แก่ มียศ เสื่อมยศ มีลาภเสื่อมลาภ มีมั่งคั่งมียากจน มีสรรเสริญมีนินทา

หากเราเข้าใจจะไม่มีวันทุกข์ เพราะเข้าใจสัจธรรมชีวิต เหมือน มีร้อนมีเย็น มีสะอาดมีสกปรก นี่คือความเสื่อมที่ คนประสบความสำเร็จต้องเข้าใจ แต่คนที่กำลังวิ่งไปหาความสำเร็จจะไม่เข้าใจ

การลาจาก คือ สิ่งสำคัญ มีพบมีจาก มีพลัดพราก มีผิดหวัง คนเราอาจพบเจอกันเพื่อทำสิ่งดีๆต่อกันและทำให้เต็มที่ แต่ต้องใช้ปัญญาเป็นตัวดึงความรู้สึก ปัญญาในที่นี้ คือความเข้าใจสัจธรรม ว่าจะต้องลาจาก เมื่อลาจากจะไม่เสียดาย

แต่หนทางในสังคม เราจะต้องใช้ พรหมวิหารสี่ด้วย เมตตาต่อเขาดีแล้ว กรุณา อยากให้เขาดีก้อดีแล้ว มุฑิตา ยินดีกับเขา แต่สำคัญซึ่งเป็นธรรมชั้นสูง คือ อุเบกขา หากเราเต็มที่แล้ว ก็ทำใจให้เป็นกลาง ให้เข้าใจ หากเขาไม่ดีก็ปล่อยเขาบนทางของเขา หากเขาได้ดี ก็คิดว่าไม่ใช่เรื่องของเราอีกแล้ว จะเข้าใจโลกมากขึ้นและไม่ทุกข์ เพราะเราเต็มที่แล้วทั้งกายใจ

นี่คือทางเดินของคนที่มีอายุแล้ว ควรเข้าใจ ควรยอมรับและควรสร้างจิตใจให้สว่างเหมือนแสงอาทิตย์

ตอนเราเติบใหญ่ เราไขว่คว้าหาความสำเร็จเราใฝ่ฝันอยากมี Connection อยากรู้จักคนเยอะ เพื่อจะได้เอาไว้สร้างประโยชน์จากการได้รู้จักเขา แต่ยิ่งรู้จักเยอะยิ่งเข้าใจคนน้อยลง เพราะช่วงเวลาชีวิตของคนนึง ไม่มีเวลาไปทำความเข้าใจใครได้เยอะขนาดนั้น เวลาการพัฒนาตัวเองมีจำกัด เวลาในการเข้าสังคมก็มีจำกัดเช่นกัน

หากเราไม่ได้เกิดมาบนความมั่งคั่งร่ำรวยอย่างใครเขา จงเอาเวลามาพัฒนาตนเองมากกว่าเวลาไปวิ่งหาความสัมพันธ์ระหว่างผู้อื่นเพราะเมื่อเรามีความสามารถ โอกาสที่ผ่านเข้ามาในชีวิตเราจะสามารถทำมันได้ แต่หากเราไม่มีความสามารถแม้มีโอกาสเราก็ไขว่คว้ามันมาเป็นความสำเร็จไม่ได้

กัลยาณมิตร คือเรื่องสำคัญ ควรมีเพื่อนมากเพราะจะได้กว้างขวาง ควรเปิดใจรับฟังเพื่อน เพราะจะได้เห็นมุมมองได้กว้างขึ้นจากการฟังและการแลกเปลี่ยนความคิดเห็น

แต่จงมีกัลยาณมิตรที่น้อย กัลยาณมิตร คือ ผู้ที่จะทำให้เราและเขาเจริญร่วมกัน ติเตียนกันได้ เตือนกันได้ ร่วมทุกข์ ร่วมสุข ไม่ใช่เอาแต่สุข ทุกข์หายหัว แบบนี้ เรียกเพียงแค่เพื่อนเฉยๆ นะ ไม่ใช่กัลยาณมิตรดังนั้น รู้จักโลกให้กว้างแต่จงมีมิตรแท้ที่แคบ

คนชม เราต้องระวัง 1. ระวังเขาชมเพราะต้องการอะไรจากเรา2. ระวังเขาจะชมเพราะไม่ได้คิดจะชม3. ระวังตัวเราจะเหลิง ดังนั้น เมื่อคนชมเราควรยินดี แต่ไม่ต้องปรีดา แค่ฟังมาแล้วรีบวางทิ้งไว้

ถึงแม้เขาจะชมจากใจจริง เราก็ควรรีบวางไว้เช่นกันเพราะถึงแม้เป็นคำชม แต่หากเรารับไว้แล้วไม่พัฒนาตนเองต่อ เราก็จะกลายเป็นเพียงคนมีความสามารถในอดีตแต่ไม่ใช่ในอนาคต

ดังนั้น ปริญญาชีวิตที่ไม่สามารถได้จากการใช้ชีวิตแบบปกติแต่ต้องเกิดจากการฝ่าฟัน อดทน มุ่งมั่นและพยายามและเมื่อเราผ่านมันมาได้ เราจะได้ปริญญาสามใบ จากโลกใบนี้คือ ประกาศนียบัตรความเสื่อม การลาจาก และกัลยาณมิตรปริญญา