ชาวนา

โดย...ตะวัน หวังเจริญวงศ์

ทุกท่านยังจำเพลง "ชาวนากับงูเห่า" เพลงดังเมื่อสัก 10 ปีก่อนของวงฟลายได้หรือไม่ครับ ที่มีท่อนยอดฮิตท่อนหนึ่งร้องว่า "ชาวนาคนหนึ่งมีชีวิต...ลำพัง"

แต่พอหันมาดูสภาพความเป็นจริงในปัจจุบัน ดูเหมือนชาวนาไทยจะมีหลายคน แถมไม่ได้มีชีวิต "ลำพัง" เท่าไหร่นัก เพราะมีเหตุให้รวมตัวกันโดย "ต้องนัดหมาย" เหตุที่ว่าก็คือ "ใบประทวน" ขึ้นเงินโครงการรับจำนำข้าวของรัฐบาล ที่ยังนำไปขึ้นเงินไม่ได้

ล่าสุด คุณวิเชียร พวงลำเจียก นายกสมาคมชาวนาและเกษตรกรไทย ซึ่งเพิ่งกลับมาจากร่วมประชุมกับผู้แทนชาวนาของชาติต่างๆ ในอาเซียน ออกมาบอกว่า ที่ประชุมสรุปจะตั้งสมาพันธ์ชาวนาอาเซียน เพื่อดูแลพิทักษ์สิทธิประโยชน์ของชาวนา ปกป้องการเอาเปรียบจากกลุ่มทุน ตลอดจนคอยเรียกร้องกับรัฐบาลแต่ละชาติในอาเซียนให้สนใจแก้ปัญหาของชาวนา เป็นการส่งสัญญาณซ้ำว่า ชาวนาไม่ลำพังอีกต่อไป

เรื่องดังกล่าวถือเป็นเรื่องที่ดีและจำเป็นมากครับ เพราะประเทศต่างๆ ในอาเซียนล้วนต้องพึ่งพาชาวนา ทั้งเพื่อการผลิตอาหารบริโภคในประเทศ และส่งออกไปยังต่างประเทศ แต่ทางภาครัฐกลับยังไม่ได้ให้ความสำคัญกับความเป็นอยู่ของชาวนาเท่าที่ควร

ดูในภาคสังคม แผนงานการจัดตั้งประชาคมสังคมและวัฒนธรรม (เอเอสซีซี บลูพรินต์) มีกล่าวถึงเรื่องการขจัดความยากจน การพัฒนาชนบท ตลอดจนการสร้างภูมิคุ้มกันผลกระทบด้านลบจากการรวมตัวเป็นประชาคมอาเซียนและโลกาภิวัตน์ แต่กลับไม่มีมาตรการใดเลยที่ระบุถึงการพัฒนาคุณภาพชีวิตของชาวนา ทั้งที่ชาวนาควรจะเป็นผู้มีส่วนเกี่ยวข้องโดยตรงกับทั้ง 3 เรื่อง

มาดูที่ฝั่งแผนงานการจัดตั้งประชาคมเศรษฐกิจอาเซียน (เออีซี บลูพรินต์) ในแผนกล่าวถึงความร่วมมือด้านอาหาร เกษตร และป่าไม้ แต่พอไปเจาะดูจริงๆ พบว่ามีเพียงเรื่องเดียวเท่านั้นที่เกี่ยวข้องกับการช่วยเหลือชาวนาโดยตรง คือการส่งเสริมสหกรณ์การเกษตรของอาเซียน เพื่อเสริมสร้างการเข้าสู่ตลาดของผลิตภัณฑ์เกษตร

ในแง่การเคลื่อนย้ายเสรี แม้ดูเผินๆ จะทำให้ชาวนาได้ประโยชน์ สินค้าส่งออกภาษีเป็น 0% แต่ผลที่เกิดขึ้นคือชาวนาและเกษตรกรที่มีต้นทุนสูงจะแข่งขันไม่ได้ ทำได้แค่รอวัน "จากไป"
สิ่งเหล่านี้สะท้อนชัดว่า เรามีบลูพรินต์เยอะแยะ แต่กลับไม่เคย ใส่ใจชาวนาเลย

ชาวนาเป็นอาชีพที่ถูกเอารัดเอาเปรียบมาตลอดตั้งแต่อดีตกาล ชาวนาอาเซียนประสบปัญหาเดียวกันแทบทุกประเทศ แม้ใครต่อใครจะบอกว่าชาวนาคือกระดูกสันหลังของชาติ แต่เวลา "กระดูกสันหลังหัก" จนแทบจะอัมพฤกษ์อัมพาต ความพยายามในการรักษาของภาครัฐดูน้อยเหลือเกิน

ในเมื่ออาเซียนมองแต่เพียงประโยชน์ของการรวมตัวเพื่อแข่งขัน เปิดเสรีเพื่อหวังว่า ฉันจะเป็น "แชมป์ข้าว" จะส่งออกสินค้าเกษตรให้ได้เยอะๆ ชาวนาก็รวมตัวกันเถอะครับ ดูแลกันเองบ้าง ปกป้องสิทธิที่ควรได้บ้างตามสมควร

ภาครัฐเองก็ต้องปรับมุมคิด เปลี่ยนมุมมอง ไม่ใช่หวังแต่ยอดส่งออก ไม่ใช่หลับหูหลับตาช่วย ด้วยหนทางที่ "เป็นไปไม่ได้" ต้องเข้าใจฐานรากก่อนว่า รวมประชาคมเพื่อ "ช่วยกัน" ไม่ใช่ "แข่งกันเอง"

อย่าว่าแต่แข่งกันเองเลยครับ บางประเทศแค่ขายข้าวเอาเงินคืนชาวนาอย่างเดียว แค่นี้ก็แย่แล้ว ดังนั้น รีบๆ ช่วยกันเองเถอะครับ