กัญชาในไทยไปไม่ถึงไหน สหรัฐทำประชามติยกสถานะ "เห็ดวิเศษ"

สัปดาห์นี้ ชาวเมืองเดนเวอร์ รัฐโคโลราโด จะออกเสียงลงประชามติกันว่า จะยกเลิกสถานะสารเสพติดผิดกฎหมายของสาร psilocybin ที่มีอยู่ในเห็ดขี้ควาย หรือ Magic mushroom หรือไม่ และไม่ว่าผลจะออกมาอย่างไรก็ตาม เดนเวอร์คือเมืองแห่งแรกในสหรัฐ ที่ผลักดันให้ประเด็นนี้เข้าสู่การวาระการลงประชามติได้

สำหรับคนนอกวงการสารเสพติดอาจจะไม่คุ้นกับชื่อเห็ดขี้ควายกันมากนัก แต่ชื่อของมันเป็นที่รู้จักกันดีในหมู่นักเดินทางประเภทแบ็คแพกเกอร์ที่มุ่งหน้ามายังเอเชียตะวันออกเฉียงใต้ และประเทศในแถบลาตินอเมริกา เพราะเป็นสารเสพติดที่หาได้ง่าย ราคาถูก และทำให้สติฟุ้งซ่านเกิดประสาทหลอน ซึ่งในตอนแรกเป็นอาการหลอนที่เพลิดเพลินจนไม่อยากตื่น กลายเป็นที่มาของชื่อ "เห็ดวิเศษ"

แต่ถ้าเสพมากๆ เข้าจะทำให้หลอนจนสติแตก เกิดประสาทหลอนอย่างรุนแรง คลื่นไส้ อาเจียน อาจเสียชีวิตได้เพราะหายใจติดขัด

แหล่งท่องเที่ยวหลายแห่งในเอเชียตะวันออกเฉียงใต้ ตั้งแต่สีหนุวิลล์ไปจนถึงบาหลี (ซึ่งมีรหัสเรียกว่า Good Snack) จะมีผู้จัดหาเห็ดขี้ควายให้นักท่องเที่ยวทั้งแบบเปิดเผยและไม่เปิดเผย หรือาจเสพด้วยการนำมาเป็นส่วนผสมของอาหาร เช่น พิซซ่าเห็ดวิเศษ นักท่องเที่ยวสายเห็ดสามารถซื้อหามันมาเสพได้ไม่ยากนัก และหากเคราะห์ร้ายถูกจับกุมขึ้นมา โทษของมันยังน้อยกว่าสารเสพติดชิดนร้ายแรงอื่นๆ เช่น ที่กัมพูชา สถานะของเห็ดชนิดนี้ผิดกฎหมาย แต่เจ้าหน้าที่ไม่ได้ใส่ใจที่จะจับกุมนักท่องเที่ยวที่ซื้อหามาเสพ เช่นเดียวกับที่ลาว นักท่องเที่ยวสามารถซื้อหามาเสพกันได้อย่างเปิดเผยในเมืองท่องเที่ยวอย่างวังเวียง

Psilocybe cubensis ภาพจาก Rohan523

หรือถ้าค้นคำว่า magic mushrooms ในกูเกิล คำแรกที่จะพบคือ magic mushrooms thailand, magic mushrooms bangkok, magic mushrooms koh samui, magic mushrooms pai เป็นต้น จะเห็นว่า ศูนย์กลางนักท่องเที่ยวแบกเป้ในไทย คือแหล่งเสพเห็ดวิเศษชั้นวิเศษแห่งหนึ่งของโลก

ในประเทศไทย เห็ดขี้ควายจัดเป็นยาเสพติดให้โทษในประเภท 5 ตามพระราชบัญญัติยาเสพติดให้โทษ พ.ศ. 2522 โดยผู้ใดผลิต ขาย นำเข้า หรือส่งออก ต้องระวางโทษจำคุกตั้งแต่ 2-15 ปี และปรับตั้งแต่ 200,000-1,500,000 บาท

อย่างไรก็ตาม สื่อต่างประเทศรายงานว่า มีการซื้อขายเห็ดวิเศษในไทยอย่างเปิดเผย ดังนั้นเราจึงพบการค้นหา magic mushrooms ที่เชื่อมโยงกับแหล่งท่องเที่ยวในไทยอย่างดาดดื่นในกูเกิล

เช่นเดียวกับกัญชาที่เสพมากไปก็อาจทำให้มีอาการทางประสาทรุนแรง (เหมือนกับสำนวนไทยโบราณที่ด่าว่า "ไอ้บ้ากัญชา") เห็ดขี้ควายสามารถให้ทั้งโทษจากการเสพเพื่อการสันทนาการจนเกินขนาด และให้ทั้งคุณหากนำสารเคมีของมันไปใช้ในการแพทย์

เห็ดวิเศษเป็นเห็ดที่มีสาร psilocybin ที่นิยมกันมากที่สุด สารนี้ให้ผลต่อสมอง ทำให้เกิดอาหารประสาทหลอน ทำให้หลงลืมห้วงเวลา ล่องลอยไปราวกับอยู่ในความฝัน มองเห็นภาพและสีสันที่แปลกหูแปลกตา จึงไม่น่าแปลกใจที่มนุษย์จะใช้มันเพื่อสร้างความเพลิดเพลินราคาถูก

แต่จริงๆ แล้วชื่อเห็ดวิเศษไม่ได้มาเพราะเป็นสารเสพติดราคาถูกเท่านั้น มันเคยเป็นองค์ประกอบสำคัญในพิธีกรรมของศาสนาโบราณด้วย โดยมีหลักฐานเป็นภาพเขียนสียุคก่อนประวัติศาสตร์ในสเปนและแอลจีเรีย บ่งชี้ว่าคนยุคดึกดำบรรพ์ใช้เห็ดที่มีสาร psilocybin และในภูมิภาคเมโสอเมริกา (อเมริกากลาง) คนพื้นเมืองใช้เห็ดที่สาร psilocybin ในพิธีกรรมทางศาสนา และใช้เสพก่อนทำนายทายทัก

ภาพการทดลองผลกระทบของสาร psilocybin ต่อคนป่วยโดย Johns Hopkins University ภาพโดย Matthew W. Johnson

ตอนนี้เรารู้แล้วว่า เห็ดวิเศษเป็นทั้งยาเสพติด เป็นทั้งสารที่ใช้ยกระดับจิตวิญญาณทางศาสนา (Entheogen) แต่มันยังเป็นความวิเศษอีกอย่างคือ สรรพคุณทางการแพทย์

นักวิจัยทางการแพทย์พบว่าสารเคมีในเห็ดวิเศษ สามารถช่วยเยียวยาอาการวิตกกังวลและภาวะซึมเศร้าในผู้ป่วยโรคมะเร็ง การศึกษาในกลุ่มนี้ยังมีน้อยและยังเป็นการวิจัยที่นักวิทยาศาสตร์ต้องจับตาอย่างใกล้ชิด แต่ผลเบื้องต้น ทำให้นักวิจัยมีความหวังว่า ยาหลอนประสาทจากเห็ดวิเศษจะสามารถรักษาอาการวิตกกังวลโรคมะเร็งและภาวะผิดปกติทางจิตใจจากเหตุการณ์รุนแรง (PTSD)

การวิจัยที่ตีพิมพ์ในนิตยสาร Nature เมื่อปี 2017 ระบุว่า ผู้ป่วยที่มีอาการซึมเศร้า 47% มีอาการดีขึ้น 5 สัปดาห์ หลังการใช้ psilocybin และในงานวิจัยของ Johns Hopkins University เรียกร้องให้ถอนสารนี้จากบัญชีสารเสพติด

แต่นักวิจัยเตือนว่า psilocybin ต้องใช้ภายใต้การดูแลของแพทย์เท่านั้น และอาจมีผลกระทบเชิงลบต่อผู้ใช้ รวมถึงอาการวิตกกังวลและความหวาดระแวง

ส่วนนักรณรงค์ที่เดนเวอร์ ต้องการให้ยกเลิกสถานะผิดกฎหมายของเห็ดวิเศษ โดยในเว็บไซต์ Decriminalize Denver ระบุว่า "มนุษยชาติใช้เห็ดเหล่านี้มานานหลายพันปี ในการรักษา ในพิธีกรรมทางจิตวิญญาณ ในการสร้างความเข้มแข็งให้ชุมชน และการเสริมสร้างสติปัญญา"

และสรรพคุณทางการแพทย์เป็นผลพลอยได้ที่ปฏิเสธไม่ได้ ตราบใดที่เห็ดวิเศษยังขึ้นบัญชีเป็นสารเสพติด เราจะใช้ประโยชน์จากมันในการรักษาโรคได้ลำบาก ในชั้นต้น ชาวเดนเวอร์จึงต้องยกเลิกสถานะผิดกฎหมาย หรือกระบวนการ Decriminalize เสียก่อน โดยบังคับให้ทางการท้องถิ่น ห้ามใช้งบประมาณในการจับกุมผู้ใช้หรือครอบครองเห็ดวิเศษ

และเมื่อผ่าน Decriminalize แล้ว ค่อยผลักดันให้ใช้ได้โดยเสรี หรือกระบวนการ Legalize หลังจากนั้นประชาชนทั่วไปจึงจะซื้อหาและเสพได้โดยเสรี