บทวิเคราะห์ จีนเล่นงานบริษัทเทคยักษ์ใหญ่เพราะอะไร?

สำนักข่าวรอยเตอร์ชี้การใช้กฎหมายต่อต้านการผูกขาดทางธุรกิจอย่างที่ไม่เคยมีมาก่อนของรัฐบาลจีนที่บีบให้ยักษ์ใหญ่ด้านเทคโนโลยีต้องจนมุม นี่เป็นเพียงจุดเริ่มต้นเท่านั้น

หลังจากเรียกเก็บค่าปรับและประกาศการสอบสวนเมื่อวันจันทร์เกี่ยวกับดีลทางธุรกิจที่ได้รับการหนุนหลังจากบริษัท Alibaba และ Tencent ขณะนี้หน่วยงานกำกับดูแลตลาดของจีนกำลังเตรียมพร้อมที่จะตรวจสอบการทำธุรกรรมต่างๆ ให้มากขึ้น เป็นการยุติแนวทางปล่อยให้มีการลงทุนอย่างเสรีในธุรกิจอินเทอร์เน็ต

บุคคลสองคนที่มีความรู้โดยตรงในเรื่องดังกล่าวเผยกับรอยเตอร์ว่าหน่วยงานกำกับดูแลมีความกระตือรือร้นที่จะทำให้ดีลมูลค่า 3,500 ล้านเหรียญสหรัฐให้เป็นตัวอย่างของการตรวจสอบธุรกิจอินเทอร์เน็ต โดยดีลนี้คือการซื้อเสิร์ชเอนจิน Sogou Inc โดยบริษัท Tencent Holdings

แหล่งข่าวที่สามกล่าวว่า ที่กำลังถูกจับตาอีกรายก็คือความพยายามของบริษัทกองทุน MBK Partners เพื่อซื้อบริษัทเช่ารถออนไลน์ชั้นนำของจีน ที่ถูกจับตาก็เพราะดหอกความกังวลว่าอาจทำให้เกิดปัญหาการแข่งขันเนื่องจาก MBK เป็นเจ้าของบริษัทเช่ารถออนไลน์อันดับ 2 อยู่แล้ว

สำหรับการผนวก Sogou-Tencent นั้นหน่วยงานกำกับดูแลตลาดของรัฐ (SAMR) กำลังวางแผนการตรวจสอบอย่างละเอียดซึ่งอาจหมายความว่าข้อตกลงอาจพลาดกำหนดเส้นตายในเดือนกรกฎาคม 2564 แหล่งข่าวสองแห่งกล่าว

"ตอนนี้ดีลกำลังเผชิญกับความไม่แน่นอนครั้งใหญ่และมีโอกาสมากที่อาจปิดดีลไม่ได้ตามแผน" หนึ่งในแหล่งข่าวกล่าวเสริม

การค้นหาทางอินเทอร์เน็ตเป็นปัญหาที่ละเอียดอ่อนในประเทศจีนและหน่วยงานกำกับดูแลตลาดของรัฐจะคำนึงถึงข้อเท็จจริงที่ว่า Tencent มีตำแหน่งผู้นำทางธุรกิจในหลายภาคส่วนแล้ว และการที่ดีลนี้เป็นดีลที่เกี่ยวข้องกับผู้นำทางธุรกิจก็ยังทำถูกจับตาอย่างมากด้วย

Sogou ระบุในคำร้องที่ส่งในเดือนนี้ว่าได้ส่งข้อตกลงเพื่อตรวจสอบว่าเข้าข่ายผิดกฎหมายต่อต้านการผูกขาดหรือไม่ ซึ่งเป็นความเคลื่อนไหวที่หาได้ยากในภาคเทคโนโลยีของจีนซึ่งบริษัทต่างๆ มักจะไม่ขออนุญาตจากหน่วยงานของภาครัฐเพื่อดำเนินการเชิงรุกทางธุรกิจ

MBK ได้ส่งแผนซื้อ CAR Inc ไปยังหน่วยงานกำกับดูแลตลาดของรัฐเพื่อตรวจสอบการต่อต้านการผูกขาดตามคำแถลงของรัฐบาล

ทั้งนี้อย่างที่ระบุไว้ก่อนหน้านี้ว่า MBK มีบริษัทเช่ารถออนไลน์อยู่แล้วหนึ่งบริษัทคือ eHi Car Services แต่หนึ่งในแหล่งข่าวกล่าวเผยว่ามีแผนที่จะรวม CAR Inc กับ eHi Car Services เข้าด้วยกัน ซึ่งอาจเข้าข่ายการผูกขาดตบาดได้

จีนได้ให้คำมั่นที่จะเสริมสร้างการกำกับดูแลบริษัทเทคโนโลยีขนาดใหญ่ซึ่งติดอันดับหนึ่งในบริษัทที่ใหญ่ที่สุดและมีมูลค่ามากที่สุดในโลก โดยอ้างถึงความกังวลว่าบริษัทเหล่านี้สั่งสมอำนาจทางการตลาดที่ขัดขวางการแข่งขัน และยังใช้ข้อมูลผู้บริโภคในทางที่ผิด และละเมิดสิทธิผู้บริโภค

เมื่อเดือนที่แล้วรัฐบาลจีนได้ออกร่างกฎที่มีวัตถุประสงค์เพื่อป้องกันพฤติกรรมผูกขาดโดยบริษัทอินเทอร์เน็ตซึ่งนับเป็นการเคลื่อนไหวด้านกฎระเบียบที่จริงจังครั้งแรกของจีนต่อธุรกิจกลุ่มนี้

หน่วยงานกำกับดูแลทั่วโลกรวมถึงในสหรัฐอเมริกายุโรปและอินเดียได้ดำเนินการทบทวนกฎหมายต่อต้านการผูกขาดที่เข้มงวดขึ้นต่อบริษัทยักษ์ใหญ่ด้านเทคโนโลยีเช่น Google และ Facebook Inc. ของ Alphabet Inc

Jiaming Zhang หุ้นส่วนบริษัทกฎหมาย Allen & Overy กล่าวว่าที่ผ่านมาหน่วยงานกำกับดูแลตลาดของรัฐเล่นงานบริษัทใหญ่ๆ น้อยเมื่อเทียบกับหน่วยงานกำกับดูแลทั่วโลกที่เล่นงานบริษัทใหญ่ๆ หนักกว่า

"อย่างไรก็ตามพัฒนาการล่าสุดทั้งหมดนี้ดูเหมือนจะชี้ให้เห็นว่า SAMR พร้อมที่จะเปิดบทบาทใหม่ในการบังคับใช้ (กฎหมาย) ต่อธุรกิจอินเทอร์เน็ต" Jiaming Zhang กล่าว

เมื่อวันจันทร์ที่ผ่านมาหน่วยงานกำกับดูแลตลาดของรัฐระบุชัดเจนว่า "อุตสาหกรรมอินเทอร์เน็ตไม่ได้อยู่นอกการกำกับดูแลของกฎหมายต่อต้านการผูกขาด" พร้อมได้ลงโทษดีล 3 ดีลที่เกี่ยวข้องกับบริษัทที่มีโครงสร้างแบบตัวแปรเอนทิตี้ของดอกเบี้ย หรือ Variable Interest Entity (VIE) ซึ่งเป็นครั้งแรกที่ทำเช่นนั้น

โครงสร้าง VIE อนุญาตให้หน่วยงานต่างประเทศที่จดทะเบียนในตลาดหลักทรัพย์สามารถควบคุมบริษัทจีนผ่านการเตรียมการตามสัญญาหลายชุด โดยสามารถหลีกเลี่ยงข้อจำกัดจากระเบียบห้ามการลงทุนจากต่างประเทศของจีน

ก่อนหน้านี้ยังไม่มีความชัดเจนว่าบริษัทแบบ VIE จำเป็นต้องรายงานข้อตกลงภายใต้กฎหมายต่อต้านการผูกขาดปี 2008 ของจีนหรือไม่ แต่ความเคลื่อนไหวล่าสุดของ SAMR แสดงให้เห็นว่าบริษัทที่มีโครงสร้าง VIE จะส่งข้อตกลงเพื่อการตรวจสอบด้วย

โปรดสังเกตว่าบริษัทเทคโนโลยีขนาดใหญ่ของจีนเช่น Alibaba, Tencent, Didi Chuxing, Meituan, ByteDance, Baidu, JD.com และ SINA Corp ล้วนแต่ใช้โครงสร้าง VIE

"ถ้าจะมุมมองของการต่อต้านการผูกขาดเพียงอย่างเดียว คำถามก็คือทำไมจึงปฏิบัติกับ VIE แตกต่างกัน" Adrian Emch หุ้นส่วนบริษัทกฎหมาย Hogan Lovells กล่าว "นับจากนี้ไปดูเหมือนว่า 'แนวทางเดียวกัน แต่ต่างกัน' จะไม่เกิดขึ้นอีกต่อไป"

Photo by RICHARD A. BROOKS / AFP