ฟินแลนด์ ประเทศที่คนไร้บ้านกำลังจะหายไป

1. รู้หรือไม่ว่าฟินแลนด์เป็นประเทศเดียวในสหภาพยุโรปที่จำนวนคนเร่ร่อนกำลังลดลงและลดลงต่อเนื่องมาหลายปีแล้ว ตัวเลขล่าสุด มีคนไร้บ้านประมาณ 4,300 คน ณ สิ้นปี 2020 ซึ่งถือว่าน้อยมากเมื่อเทียบกับส่วนอื่นๆ ของโลก

2. ฟินแลนด์ได้นำนโยบาย Housing First (บ้านต้องมาก่อน) มาใช้ โดยที่หน่วยงานบริการทางสังคมจะหาบ้านให้คนไร้ที่อยู่เช่าก่อนเป็นอันดับแรก เพราะเมื่อมีบ้านปัญหาต่างๆ เช่น สุขภาพจิตและการใช้สารเสพติดก็จะเป็นปัญหาที่เล็กลงไป

3. นับตั้งแต่เปิดตัวโครงการ "บ้านต้องมาก่อน" ในปี 2551 จำนวนคนไร้บ้านในฟินแลนด์ลดลงประมาณ 30% และจำนวนคนไร้บ้านในระยะยาวลดลงมากกว่า 35% ในกรุงเฮลซิงกิไม่เหลือคนไร้บ้านที่ต้องอาศัยนอนกลางแจ้งอีกต่อไป

4. The Guardian ถึงกับชี้ว่า "นี่คือเรื่องมหัศจรรย์" ที่เมืองหลวงของฟินแลนด์ใช้วิธีแก้ปัญหาคนไร้บ้านได้อย่างเด็ดขาดและได้ผลขนาดนี้ แต่นี่ไม่ใช่ปาฏิหาริย์ แต่เป็นวิสัยทัศน์ของผู้คนในประเทศนี้ ที่พบวิธีแก้ปัญหา "โฮมเลส" ด้วยการหาบ้านให้พวกเขาอยู่โดยเร็วที่สุดโดยไม่มีเงื่อนไข

5. การแก้ปัญหาคนไร้บ้านของประเทศอื่นๆ คือการหาที่พักชั่วคราว หรือใช้วิธีที่เรียกว่า "ลำดับขั้นบันได" นั่นคือคนไร้บ้านจะต้องไปอยู่หอรวมก่อน จากนั้นขยับเป็นห้องที่เป็นส่วนตัวขึ้นเรื่อยๆ หากพวกเขาพัฒนาศักยภาพตนเองในการเลี้ยงดูชีวิตตนเองได้

6. แต่ Housing First ไม่ได้รีรอหรือมัวแต่ตั้งเงื่อนไข พวกเขาหาบ้านให้คนไม่มีบ้านในทันที เพราะพวกเขาเชื่อว่าบ้านคือรากฐานในการแก้ปัญหาชีวิตทุกอย่าง เมื่อมีบ้านเป็นอันดับแรก ปัญหาทุกเปราะในชีวิตก็จะคลี่คลาย

7. คนไร้บ้านที่ได้รับบ้านแล้วไม่ได้อยู่ฟรีๆ แต่พวกเขาจะมีสภาพเป็นผู้เช่า เพียงแต่หน่วยงานเอกชนเพื่อสังคมจะช่วยประสานงานให้พวกเขาขอรับสวัสดิการของรัฐเพื่อนำมาใช้จ่ายเป็นค่าที่พักอาศัยและบริการอื่นๆ

8. ระบบนี้ทำงานได้ดีเพราะการประสานงานระหว่างรัฐและภาคสังคม หน่วยงานเอกชนเพื่อสังคมจะประสานงานกับรัฐโดยรับเงินอุดหนุนจากรัฐเพื่อสร้างที่บ้านให้คนไร้บ้าน เมื่อเสร็จแล้วก็ทำงานประสานงานต่อในลักษณะเหมือน "นิติบุคคล" ของหมู่บ้านหรือคอนโด

9. ด้วยวิธีนี้ องค์กรพัฒนาเอกชนจะได้รับเงินกู้ดอกเบี้ยต่ำจากรัฐเพื่อซื้อที่อยู่อาศัย นอกจากนี้รัฐจะจ่ายเงินให้นักสังคมสงเคราะห์ที่ดูแลคนจรจัดและผู้เช่าในอนาคต ในทางกลับกัน สำนักงานสลากกินแบ่งฟินแลนด์สนับสนุนอีกทางหนึ่งด้วย

10. นอกจากองค์การพัฒนาเอกชน องค์กรปกครองส่วนท้องถิ่นก็ได้รับการอุดหนุนจากรัฐบาลกลางให้เป็นผผู้ใหบริการบ้านกับคนไร้บ้าน เงินอุดหนุนเหล่านี้เป็นแรงกระตุ้นให้ท้องถิ่นร่วมแก้ปัญหา โดยรวมถึงรัฐบาลกลางเป็นเจ้าภาพ ท้องถิ่นและเอ็นจีโอประสานงาน ส่วนคนไร้บ้านได้รับโอกาส และหากชีวิตมั่นคงพอพวกเขายังเลือกที่จะช่วยอุดหนุนโครงการด้วยก็ได้

11. Housing First ใช้เงินไป 250 ล้านยูโรเพื่อสร้างบ้านใหม่และจ้างพนักงานช่วยเหลือพิเศษ 300 คน แต่ผลการศึกษาพบว่าเป็นการลงทนที่คุ้มค่า เพราะช่วยประหยัดงบด้านการรักษาพยาบาลฉุกเฉิน บริการทางสังคม และระบบยุติธรรม รวมกันได้มากถึง 15,000 ยูโรต่อปีต่อคนไร้บ้าน 1 คน

12. ทั้งหมดนี้ ต้องเริ่มจากหลักการที่ชัดเจน รัฐธรรมนูญแห่งฟินแลนด์กำหนดให้หน่วยงานของรัฐ "ส่งเสริมสิทธิของทุกคนในการอยู่อาศัย" และรัฐธรรมนูญยังให้สิทธิพลเมืองฟินแลนด์ "ได้รับสิทธิในการยังชีพและการดูแลที่ขาดไม่ได้" หากจำเป็น เมื่อบวกกับแคมเปญหาบ้านให้เร็วที่สุดให้คนไรบ้าน ปัญหานี้จึงเริ่มสูญพันธุ์ไปในฟินแลนด์

AFP PHOTO / PHILIPPE LOPEZ