หอมขี้ชะมด

โดย...กาญจน์ อายุ

บาหลีมีกาแฟที่แพงที่สุดในโลกที่ฟังชื่ออาจดูไม่หอม แต่พอได้กินมันทั้งหอมทั้งนุ่มลิ้น “กาแฟขี้ชะมด” คือสินค้าขึ้นชื่อในไร่กาแฟบาหลี ไร่กาแฟที่นี่จะเลี้ยงชะมดไว้ในกรง ให้มันกินเมล็ดกาแฟและเก็บขี้มันมาคั่วเป็นกาแฟ โดยนักท่องเที่ยวสามารถเข้าไปชมได้ตามไร่ที่เปิดให้เป็นสถานที่ท่องเที่ยว จะมีมากตามทางขึ้นเขาคินตามานี เพราะอากาศค่อนข้างเย็นและมีต้นไม้ใหญ่ให้ร่มเงาแก่ต้นกาแฟ

ก่อนจะดื่มกาแฟขี้ชะมดให้อร่อยต้องรู้ที่มาของมันด้วย อย่าคิดว่าจะได้ฟังข่าวดีว่ามันไม่ใช่ขี้ เพราะมันคือ “ขี้” ของตัวชะมดจริงๆ

ชะมดที่ว่าคือชะมดสายพันธุ์ Paradoxurus ที่อาศัยอยู่ในประเทศอินโดนีเซีย นิสัยของชะมดพันธุ์นี้มันจะเลือกกินผลกาแฟพันธุ์โรบัสตาสุกที่ดีที่สุด แต่พอมันกินเข้าไปเมล็ดกาแฟจะไม่ถูกมันย่อย ทำให้เมื่อมันถ่ายเมล็ดกาแฟจึงยังเป็นรูปทรงอยู่ คนจึงนำเมล็ดกาแฟในขี้ของมันไปล้าง คั่ว และดื่มดู ปรากฏว่าเมล็ดกาแฟจากขี้ชะมดมีรสชาติเข้มข้น และกลิ่นหอมหวนกว่ากาแฟโรบัสตาทั่วไป คุณสมบัติที่เปลี่ยนไปเป็นเพราะกาแฟชี้ชะมดจะผ่านกระบวนการย่อย ทำให้พวกเอนไซม์ทำปฏิกิริยากับเมล็ดกาแฟ ซึ่งให้ผลที่มนุษย์เห็นว่าดีกว่าเดิม

กาแฟขี้ชะมดหรือภาษาอินโดนีเซียเขียนว่า Kopi Luwak (โกปิ ลวะ) หาซื้อได้ทั่วไปตามร้านขายของฝากที่บาหลี ราคาถูกสุดอยู่ที่ 150 เหรียญสหรัฐ หรือ 4,500 บาท แต่ถ้ามีโอกาสเข้าไปในไร่กาแฟที่เลี้ยงชะมด สนนราคาขายถ้วยละ 50 เหรียญสหรัฐ หรือ 1,500 บาท สูงลิ่วจนชะมดปีนไม่ไหว

ราคาแสนแพงนี้มีเหตุผล เพราะคนต้องรอให้ชะมดกินกาแฟ รอให้มันถ่าย และต้องนำเมล็ดกาแฟมาผ่านกระบวนการเหมือนกาแฟทั่วไป ถือเป็นกาแฟที่คัดเลือกมาแล้วผ่านสัญชาตญาณของสัตว์ที่กินกาแฟเป็นอาหาร ส่วนหน้าที่ของคนคือชิมรสที่ชะมดให้มาและควักเงินจ่าย

แต่ก็น่าสงสารชะมด เพราะถ้ามันไม่ขี้ออกมาเป็นเมล็ด ชะมดในไร่กาแฟคงไม่ถูกจับใส่กรงเพื่อให้คนคอยเก็บขี้ ชีวิตชะมดจึงต้องเปลี่ยนไปสวนทางกับชีวิตคนที่กอบโกยรายได้จากสิ่งที่ด้อยค่าที่สุด