ข้อดีข้อเสีย

โดย...ภาสกร พุทธิชีวิน

ทราบกันหรือไม่ครับว่า การผลิตกระแสไฟฟ้าให้พวกเราใช้นั้นก่อให้เกิด CO2 มากที่สุด ข้อมูลจากสำนักงานนโยบายและแผนพลังงาน กระทรวงพลังงาน ระบุว่า การผลิตกระแสไฟฟ้าปล่อย CO2 83 ล้านตัน ภาคขนส่ง 52 ล้านตัน อุตสาหกรรม 45 ล้านตัน บ้านอยู่อาศัย ธุรกิจการค้า 6 ล้านตัน และอื่นๆ 10 ล้านตัน

ผมจะพาไปดูการผลิตกระแสไฟฟ้าด้วยเชื้อเพลิงชนิดต่างๆ ว่ามีข้อดีข้อเสียและข้อจำกัดอย่างไรบ้าง

ก๊าซธรรมชาติ ข้อดีก็คือเป็นเชื้อเพลิงปิโตรเลียมที่นำมาใช้งานได้อย่างมีประสิทธิภาพสูง มีการเผาไหม้ที่สมบูรณ์ มีความปลอดภัยสูงในการใช้งาน เนื่องจากเบากว่าอากาศจึงลอยขึ้นมาเมื่อเกิดการรั่ว ข้อดีอีกข้อหนึ่งก็คือ ประเทศไทยผลิตได้เองจากแหล่งในประเทศ จึงช่วยลดการนำเข้าเชื้อเพลิงอื่นๆ มาดูข้อเสียของก๊าซธรรมชาติกันบ้าง ราคาไม่คงที่ ผูกติดกับราคาน้ำมันซึ่งมีความผันแปรสูง อีกข้อหนึ่งประเทศไทยใช้ก๊าซธรรมชาติในสัดส่วนที่สูงมากในการผลิตกระแสไฟฟ้า และข้อสุดท้าย กำลังสำรองของไทยในเรื่องก๊าซธรรมชาติมีน้อยลงไปทุกที

ถ่านหิน ข้อดีของถ่านหินในการผลิตกระแสไฟฟ้าก็คือ ต้นทุนในการผลิตกระแสไฟฟ้าต่ำกว่าเชื้อเพลิงชนิดอื่นๆ มีปริมาณสำรองมาก สามารถใช้ได้อย่างน้อย 200 ปี ข้อดีล่าสุดของถ่านหิน เขาว่ากันว่ามันมีเทคโนโลยีที่ทำให้ถ่านหินสะอาด นั่นคือเมื่อนำไปเผาไหม้จะมีการกำจัดมลพิษออกไปได้หมด ไม่ลอยฟุ้งกระจายในอากาศเหมือนในอดีต ข้อเสียของเชื้อเพลิงถ่านหินก็คือ มีภาพลักษณ์ที่เป็นผู้ร้ายในสายตาของชาวบ้าน เพียงแต่เอ่ยชื่อโรงไฟฟ้าถ่านหิน จะไปตั้งที่ไหนก็มีม็อบมาปิดถนนกันแล้ว

ข้อเสียประการต่อมา เราต้องนำเข้าถ่านหินจากต่างประเทศ การขนส่งถ่านหินก็ต้องมีการจัดการที่ดี ถ้าจัดการไม่ดีชาวบ้านเขาไม่ให้วิ่งผ่านบ้านเขาอีก ข้อเสียข้อสุดท้าย ข้อนี้จะทำให้จุดแข็งที่สุดของถ่านหินในแง่ของพลังงานราคาถูกไม่ถูกอีกต่อไป นั่นก็คือต้องใช้เทคโนโลยีมาควบคุมมลภาวะทางอากาศซึ่งมีราคาแพงมาก เหตุที่ต้องเอาเทคโนโลยีมาควบคุม เพราะกระบวนการเผาไหม้ของถ่านหินเป็นสาเหตุสำคัญของฝนกรดและภาวะโลกร้อน แต่ด้วยภาพลักษณ์ที่ติดลบเอามากๆ อธิบายอย่างไร? ชาวบ้านเขาก็ยังไม่เชื่อว่าเทคโนโลยีอันนี้จะควบคุมมลภาวะที่เกิดจากการเผาไหม้ถ่านหินได้

ตัวต่อมาคือ น้ำมัน มันเป็นเชื้อเพลิงที่หาซื้อง่าย ขนส่งง่าย การต่อต้านจากชุมชนมีน้อย นี่คือข้อดีของน้ำมัน ข้อเสียของเชื้อเพลิงประเภทนี้ก็คือต้องนำเข้าจากต่างประเทศ ราคาผันแปร และผันแปรในทิศทางขาขึ้นตลอด ทำให้การผลิตกระแสไฟฟ้าจากเชื้อเพลิงประเภทนี้มีต้นทุนต่อหน่วยสูง และสุดท้ายก่อให้เกิดก๊าซเรือนกระจกจำนวนมากที่ก่อให้เกิดภาวะโลกร้อน

ต่อไปเป็นโรงไฟฟ้าที่ชาวบ้านต่อต้านกันหนักไม่แพ้ถ่านหินเลยทีเดียว คือ ชีวมวล ข้อดีของเชื้อเพลิงประเภทนี้ก็คือ ใช้ประโยชน์จากเศษวัสดุเหลือใช้ทางการเกษตร จึงเป็นแหล่งพลังงานทดแทนที่ช่วยโลกด้วย เป็นเชื้อเพลิงที่ค่อนข้างเป็นมิตรกับสิ่งแวดล้อม ไม่ก่อให้เกิดภาวะโลกร้อน ข้อนี้ชาวบ้านเขาไม่เชื่อ เขาบอกว่าปล่อยควันเสียขนาดนั้นไม่ก่อให้เกิดภาวะโลกร้อนได้อย่างไร?

มาดูข้อจำกัดของเชื้อเพลิงชนิดนี้กันดูบ้าง ด้วยความที่เป็นวัสดุที่เหลือใช้จากการแปรรูปทางการเกษตร ทำให้เกิดความไม่แน่นอนในเรื่องของวัตถุดิบ ตามมาด้วยการจัดการบริหารเชื้อเพลิงทำได้ยาก พอสร้างโรงไฟฟ้าชนิดนี้กันมากๆ วัตถุดิบก็ต้องแย่งกันซื้อ ราคาก็ขยับขึ้นไปอีก และสุดท้ายวัสดุเหลือใช้ทางการเกษตรมีความชื้นสูงทำให้เกิดมลพิษ และต้องใช้ต้นทุนที่สูงขึ้นในการผลิตกระแสไฟฟ้า

ตัวต่อมาคือ แสงอาทิตย์ ข้อดีของแสงอาทิตย์ก็คือ เป็นแหล่งพลังงานธรรมชาติที่ใหญ่ที่สุด มีมากที่สุด และไม่มีวันหมด ไม่มีค่าใช้จ่ายเรื่องของเชื้อเพลิง สามารถนำไปใช้ในแหล่งที่ยังไม่มีไฟฟ้าใช้ และอยู่ห่างไกลจากระบบสายส่งและสายจำหน่ายไฟฟ้า การใช้ประโยชน์ไม่ยุ่งยาก ดูแลรักษาง่าย และสุดท้ายเป็นพลังงานที่สะอาด ไม่ก่อให้เกิดมลภาวะจากกระบวนการผลิตไฟฟ้า ข้อเสียก็คือ ยังไม่สามารถทำในเชิงพาณิชย์ได้ เพราะต้นทุนในการผลิตกระแสไฟฟ้ายังคงแพงอยู่ ปัจจุบันได้รับการสนับสนุนจากรัฐบาลอยู่ ข้อเสียประการต่อมา แบตเตอรี่ที่ใช้ในการกักเก็บพลังงานมีอายุการใช้งานต่ำ ต้องเปลี่ยนอยู่บ่อยๆ และมีราคาค่อนข้างสูง ความเข้มของแสงในบ้านเราไม่คงที่ เนื่องจากสภาพอากาศและฤดูกาล

จากแสงอาทิตย์ก็ต้องมาที่ลม ข้อดีของพลังงานชนิดนี้ก็คือ เป็นแหล่งพลังงานที่ได้มาจากธรรมชาติ ไม่มีค่าเชื้อเพลิง เป็นแหล่งพลังงานสะอาด ใช้พื้นที่ในการก่อสร้างน้อย มีการลงทุนครั้งเดียว ข้อจำกัดของพลังงานชนิดนี้ก็คือ ลมในประเทศไทยมีความเร็วลมค่อนข้างต่ำ พื้นที่เหมาะสมมีจำกัด ขึ้นอยู่กับสภาพอากาศ บางฤดูกาลแทบไม่มีลม บางฤดูกาลลมแรง ปัญหาของแบตเตอรี่เหมือนแสงอาทิตย์ คือ ต้องเปลี่ยนบ่อยๆ และมีราคาแพง และสุดท้ายเราขาดบุคลากรที่เชี่ยวชาญ และขาดเทคโนโลยีที่เหมาะสมกับความเร็วลมในประเทศไทย

ยังขาดอยู่อีก 4 ชนิด คือ น้ำ ขยะ ก๊าซชีวภาพ และนิวเคลียร์ พร้อมกับต้นทุนการผลิตกระแสไฟฟ้าประเภทต่างๆ ว่ามีราคากี่บาทต่อหน่วย อาทิตย์หน้ามาว่ากันต่อครับ