เหรียญกรีกโบราณของเก่าเก็บ พลิกอีกด้านของชีวิต สมเถา สุจริตกุล

โดย...วันพรรษา อภิรัฐนานนท์/ ภาพ วีรวงศ์ วงศ์ปรีดี

วาทยกร คีตกร นักประพันธ์เพลงคลาสสิก และนักเขียนที่มีชื่อเสียงเป็นสากลคนหนึ่งของเมืองไทย สมเถา สุจริตกุล วัย 60 ปี ผู้ก่อตั้งมูลนิธิอุปรากรกรุงเทพฯ คีตกรผู้ก่อตั้งวงดุริยางค์สยามฟิลฮาร์โมนิค ออร์เคสตร้า และวงดุริยางค์เยาวชนนวัตกรรม สยามซินโฟนิเอตต้า ศิลปินคนแรกที่ได้รับรางวัลศิลปาธรกิตติคุณในปี 2551 ปัจจุบันดำรงตำแหน่งประธานมูลนิธิมหาอุปรากรกรุงเทพฯ ผลงานมีชื่อได้แก่ งานประพันธ์ในโอเปร่าร่วมสมัย เช่น มัทนะพาธา, อโยธยา และแม่นาค

ด้านวรรณกรรม เขาได้ชื่อว่าเป็นนักประพันธ์มือรางวัล โดยเฉพาะในงานวรรณกรรมนิยายวิทยาศาสตร์ นามปากกา SP Somtow ใช้กับงานไซไฟกลิ่นอายเอเชีย งานเขียนของเขาได้รับรางวัลมากมาย เช่น “มาริษาราตรี” Jasmine Nights, Aquitard กับ Absent Thee From Felicity Awhile ได้รับการเสนอชื่อเข้าชิงรางวัล John W. Campbell และรางวัล Hugo รวมทั้ง Starship & Haiku ได้รับรางวัล Locus Award เป็นต้น

หลังจากใช้ชีวิตและสัญจรในต่างแดนอยู่เกือบ 50 ปี สมเถาได้กลับมาพำนักอยู่ในประเทศไทยอย่างถาวร ผลงานล่าสุดพิมพ์โดยสำนักพิมพ์โพสต์บุ๊ก “ดินแดนไร้ความจำ” (Forgetting Places) ได้รับการยกย่องเป็นนวนิยายยอดเยี่ยมเพื่อเยาวชนจากสมาคมห้องสมุดอเมริกัน และ “หนังสือในดวงใจ” จากการโหวตของเด็กมัธยมศึกษาทั่วสหรัฐอเมริกา ทว่าวันนี้สมเถาไม่ได้คุยเรื่องงานเขียนหรือดนตรี แต่จะมาเล่าให้ฟังถึงคอลเลกชั่นที่เขาใช้ระยะเวลากว่า 5 ทศวรรษในการทยอยเก็บสะสม

สำหรับชิ้นแรก คือ เหรียญกรีกโบราณ วัฒนธรรมโบราณที่ยังสะท้อนให้เห็นได้ถึงความรุ่งเรืองในอดีต โดยเป็นชุดเหรียญเงินพระเจ้าอเล็กซานเดอร์ หรือ อเล็กซานเดอร์ที่ 3 แห่งมาซิโดเนีย (356323 ปีก่อนคริสตกาล) หรือที่รู้จักกันโดยทั่วไปว่า อเล็กซานเดอร์มหาราช กษัตริย์กรีกจากแคว้นมาซิโดเนีย ผู้สร้างชื่อเสียงมากที่สุดของราชวงศ์อาร์กีด ในฐานะผู้สร้างจักรวรรดิที่ยิ่งใหญ่ที่สุดในประวัติศาสตร์ยุคโบราณ

สมเถา เล่าว่า เหรียญพระเจ้าอเล็กซานเดอร์ในปัจจุบันไม่ใช่เหรียญหายาก หากเป็นเหรียญที่หาประมูลได้ทั่วไป สาเหตุที่เป็นเช่นนั้น ก็เนื่องจากพระองค์ทรงแผ่อาณาจักรและครองโลกในช่วงเวลาหนึ่งเกือบจะทั่วโลก เหรียญเงินในสมัยนั้นจึงตกทอดมาถึงปัจจุบันและกระจายอยู่ทั่วไปในหลายแห่ง

สำหรับเขาแล้วความหลงใหลในเหรียญโบราณ เป็นความหลงใหลในอันหนึ่งอันเดียวกันกับศิลปินผู้รังสรรค์งาน ซึ่งจากข้อมูลชี้ว่าเป็นศิลปินคนเดียวกันกับที่สร้างงานในยุคนั้น ได้แก่ งานประติมากรรม และรูปปั้นกรีกโบราณชิ้นสำคัญๆ หลายชิ้น ปัจจุบันเก็บรักษาไว้ในพิพิธภัณฑ์หลายแห่ง บางเหรียญยังมีลายเซ็นกำกับไว้ด้วย โดยโมเดลหรือพิมพ์เหรียญเหล่านี้ล้วนเป็นโมเดลที่ทำขึ้นด้วยมือ

“ในเมื่อมีรูปปั้นหรือประติมากรรมโบราณอยู่ในบ้านไม่ได้ ก็อยากมีผลงานของคนคนเดียวกันอยู่ในบ้านสักชิ้น” สมเถา เล่า

การประมูลเหรียญเงินโบราณ สมเถาเล่าติดตลกว่า แม้กระทั่งว่าเงินปลอมก็มีคุณค่า โดยเงินปลอมที่ตกทอดมาถึงปัจจุบัน มีการประมูลเหมือนกัน เพราะโดยคุณค่าของเหรียญก็มีน้ำหนักเป็นโลหะคือเงิน ที่สำคัญคือการตกผลึกของกาลเวลาที่ล่วงผ่าน ในต่างประเทศการประมูลเหรียญเก่าหายากเหล่านี้ เป็นนิทรรศการประจำปีที่ใหญ่มาก มีคนสะสมเหรียญจากทั่วโลกจำนวนมหาศาลที่เดินทางมาเพื่อเข้าชม

สมเถาเล่าพลางหยิบเหรียญสีดำขนาดเล็กมากเหรียญหนึ่งขึ้นมา เขาบอกว่า นี่คือเหรียญ 1 โอบอน เป็นเหรียญที่คนกรีกยุคโบราณทุกคนจะต้องพกติดตัว นั่นก็คือค่าหรือราคา ที่ตามความเชื่อแล้วคนตายทุกคนจะต้องใช้เป็นค่าผ่านทาง เสื้อสมัยนั้นไม่มีกระเป๋า ส่วนใหญ่แล้วผู้คนจึงนิยมพกเก็บไว้ในปาก โดยมีความเชื่อว่าเมื่อตายไป เทพอานูบิส ซึ่งเป็นเทพแห่งความตาย ผู้มีรูปร่างเป็นคน ศีรษะเป็นสุนัข จะเป็นผู้ดูแลรักษาศพไม่ให้เน่าเปื่อย และเทพีไอซิสจะมาพานั่งเรือข้ามแม่น้ำไปสู่แดนมรณะ ซึ่งเทพโอซิริส เทพเจ้าแห่งแดนมรณะ จะตัดสินว่าใครที่จะได้ไปสวรรค์

นอกเหนือจากเหรียญโบราณ ของเก่าที่สะสม ยังมีที่ระลึกจากหลุมฝังศพ สมเถาชี้ให้ดูหยกเก่า (สมัยหิน) จากหลุมศพชาวจีนโบราณ จากความเชื่อของชาวจีนที่ว่า หยกเป็นอัญมณีที่เป็นสัญลักษณ์ของความไม่ตาย หรือความเป็นนิรันดร์ ผู้คนในสมัยหินจะถูกฝังไว้กับหยก หยกสมัยนั้นที่ขุดค้นมาได้และนำออกประมูล เป็นหยกเก่าแก่ที่มีอายุอยู่ในราว 300 บี.ซี.200 เอ.ดี. หากมีลักษณะทางศิลปะคล้ายโมเดิร์นอาร์ตอย่างน่าทึ่ง

นอกจากนี้ก็ยังมีของเก็บตกจากหลุมฝังศพอีกมากมาย ไม่ว่าจะเป็นหยกรูปซิคาด้า สัตว์ท้องถิ่นชนิดหนึ่งคล้ายจิ้งหรีด ซึ่งจะขุดรูอยู่ใต้ดินเป็นเวลา 17 ปีก่อนจะโผล่กลับขึ้นมาใช้ชีวิตบนโลก อันเป็นไปตามคติที่ว่า คนตายจะกลับมาอีกครั้ง อาวุธต่างๆ ข้ารับใช้ ข้าวของเครื่องประดับ สัตว์พาหนะ เช่น ควาย วัว เป็นต้น โดยหยกและวัตถุโบราณจากหลุมฝังศพส่วนใหญ่ ประมูลซื้อจากอินเทอร์เน็ต

“ผมสะสมของโบราณทุกอย่าง คนส่วนมากมีชีวิตอยู่ในโลกปัจจุบัน แต่สำหรับผม อดีตมีความแตะต้องได้เท่าๆ กับโลกที่เห็นอยู่ตอนนี้” สมเถา เล่า

คำว่า “สมัยโบราณ” สำหรับนักเขียนและนักประพันธ์มีชื่อผู้นี้ไม่ใช่ห้วงเวลาที่ไกลเกินกว่าจะไปถึง นั่นเป็นสาเหตุที่ทำให้เขาอยากมีของเก่าอยู่ในบ้าน เพราะทำให้เขาได้ระลึกตลอดเวลาว่า นาทีนี้เป็นเพียงจุดเล็กๆ ในจักรวาลคู่ขนาน หรือจักรวาลแห่งมิติของกาลที่กว้างกว่ากว้าง

เขาบอกว่า มุมมองที่คนปกติดูโลก คือมุมมองของมนุษย์ที่เดินทางจากจุดหนึ่งไปยังจุดหนึ่งเสมอ นั่นทำให้เวลาในอดีตเป็นอดีต แต่นั่นไม่ใช่สำหรับเขา ที่อดีตหรือข้าวของจากโลกอดีต คือมิติอีกมิติหนึ่ง ที่สามารถเดินทางไปได้และไปถึงเสมอ

คงพูดไม่ผิดว่า มุมมองต่อโลกอดีตและความตาย (อดีตที่ยังอยู่) ของนักเขียนนามอุโฆษผู้นี้ นำมาซึ่งของสะสมที่เกี่ยวโยงกับชีวิตและความตายที่นับมูลค่าไม่ได้ ความสามารถในการเห็นโลกในอีกแบบหนึ่งของเขาสะท้อนให้เห็นในรสนิยมและความคลั่งไคล้ต่อชีวิตและแรงปรารถนาของการค้นหา ซึ่งที่สุดแล้วคือเหรียญอีกด้านที่สะท้อนกลับถึงกันอยู่ไปมา ทั้งสะท้อนให้เห็นอิทธิพลของปรัชญาตะวันออกที่มีต่อนักเขียนผู้นี้อย่างชัดเจน

ได้เยี่ยมชมคอลเลกชั่นโบราณของสมเถาวันนี้ จึงได้เหมือนท่องมิติของกาลเวลา...อดีตที่ยังมีชีวิตชีวามากๆ ของเหรียญอีกด้าน

การดูแลเหรียญและวัตถุโบราณ

1.ของเก่าและวัตถุโบราณทุกชนิด ไม่ควรเช็ดหรือขัดถูทำความสะอาด โดยเฉพาะเหรียญ ซึ่งราคาจะสูญเสียทันที

2.การทำความสะอาด ทำเท่าที่จำเป็น โดยใช้แปรงขนอ่อนนุ่มปัดเพียงเล็กน้อย

3.แตะต้องได้แต่เบามือ การสัมผัสเหรียญควรสัมผัสหรือจับได้เฉพาะขอบเหรียญเท่านั้น ส่วนด้านหน้าหลังของเหรียญ ไม่ควรจับ หรือสัมผัสโดยตรง

4.เพื่อป้องกันการขูดขีดร่องรอย การเก็บรักษาควรเก็บในที่เก็บเหรียญโดยเฉพาะ รักษาอุณหภูมิปกติ

5.คราบหรือร่องรอยของเก่าทั้งหลาย ดูแลให้มีอยู่ โดยไม่ขัดถูทำลายไป ด้วยถือเป็นรายละเอียดของกาลเวลาอันทรงคุณค่า ที่สำคัญยังใช้พิสูจน์ความเก่าของเหรียญนั้นๆ ได้ด้วย