ความรัก ความชัง ความเชื่อ แม่นาคพระโขนง

โดย...นกขุนทอง

คนไทยน้อยคนนักที่ไม่รู้จัก “แม่นาคพระโขนง” จัดได้ว่าในบรรดาผีๆ พื้นบ้านไทย คนไทยคุ้นเคยที่สุดก็คือ “ผีแม่นาค” เพราะไม่ว่าจะกี่ยุคสมัยผ่านมา ผีแม่นาคก็ยังถูกนำมาสร้างเป็นละครภาพยนตร์ออกสู่สายตาประชาชน ตำนานแม่นาคพระโขนง ติดอันดับถูกนำมารีเมกหรือสร้างซ้ำเป็นละคร ภาพยนตร์ รวมถึงละครเวที ละครวิทยุ และยังได้รับความนิยมอยู่เสมอ แล้วการมาสู่ความบันเทิงในแต่ละครั้งนั้นล้วนถูกตีความใหม่ แม้จะยังมีเส้นเรื่องความรักระหว่างคนกับผี และเรื่องหลบผี ผีหลอกอยู่ก็ตามที

ตำนาน จินตนาการ ความบันเทิง

เรื่องราวของแม่นาคแห่งท้องทุ่งพระโขนง หรือย่านาค ณ ปัจจุบันที่ผู้คนเรียกขาน มีหลายตำราที่เขียนประวัติขึ้นมา ซึ่งช่วงเวลาอยู่ระหว่างรัชกาลที่ 3 ถึงรัชกาลที่ 4 เมื่อไม่มีประวัติศาสตร์ตายตัว และนาคเป็นเพียงสามัญชน การหยิบเรื่องแม่นาคนำมาสร้างเป็นงานเพื่อความบันเทิงในแต่ละยุคสมัยนั้น จึงหยิบมาแค่โครงเรื่องคร่าวๆ ที่ว่าถึงความรักของนางนาคกับพี่มาก ก่อนที่พี่มากจะออกไปรบ นางนาครอคอยแล้วตาย กลายเป็นผีตายทั้งกลมที่ลือกันว่าเฮี้ยนนัก และแม้จะสิ้นลมหายใจแต่วิญญาณของนางนาคยังรอคอยพี่มากจนได้พบเจอกันอีกครั้ง แต่ครั้งนี้กลายเป็นความรักข้ามภพระหว่าง “คนกับผี” เรื่องราวชวนหลอน ตลกโปกฮา เศร้าเคล้าน้ำตาจึงบังเกิดขึ้น ตามแต่จะจินตนาการต่อเติมเรื่องเข้าไปให้มีสีสัน แล้วแต่ใครจะหยิบเรื่องไหนมาเป็นเส้นเรื่องหลัก

 

นับแต่ปี 2479 เรื่องของนางนาคถูกนำมาสร้าง นางนาคพระโขนง กำกับโดย หม่อมราชวงศ์อนุศักดิ์ หัสดินทร์ จุดแรกที่เห็นหน้าหนังหน้าละครแม่นาคก็คือ “เป็นหนังผี” จะมีน่ากลัว จะมีกลัวปนตลกก็ตามแต่ เป็นสิ่งที่ผู้ชมสัมผัสได้อันดับต้นๆ รองมาถึงเป็นเรื่องราวความรัก และความวุ่นวายโกลาหลของชาวบ้าน และเมื่อมีผู้สร้างกันซ้ำแล้วซ้ำเล่า แม่นาคจึงถูกเติมแต่งไปให้แตกต่าง มี แม่นาคคะนองรัก แม่นาคอเมริกา แม่นาคบุกโตเกียว แม่นาคพระโขนง นางนาค ภาคพิสดาร บางเรื่องความน่ากลัวก็ถูกกลบด้วยความตลก ชาวบ้านวิ่งหนีผีนางนาคลงตุ่มเดียวเป็นสิบคนก็มี เรียกว่าความน่ากลัวกับน่าขันผสมปนเปกันมาตลอดในหนังละครนางนาค

จนมาถึงยุคนางนาค (ปี 2542) ของผู้กำกับ นนทรีย์ นิมิบุตร กับคำโปรยหน้าหนัง “เมื่อความตายมิอาจพราก หัวใจรักแห่งนาง” จัดเป็นหนังผีที่น่ากลัวและลึกซึ้งใน “ความรัก” ชัดเจน ทำให้ ความรักของนางนาคโดดเด่นกว่าความน่ากลัว ไม่ใช่เป็นความรักระหว่างคนกับผี แต่มันคือความรักของมนุษย์ชายหญิงสองคนที่ยังรักมั่นต่อกันแม้จะอยู่คนละภพชาติแล้ว นับจากนั้นในส่วนของภาพยนตร์ก็ว่างเว้นการสร้างไปนาน มีตามมาอีก 2 เรื่อง นาค (ภาพยนตร์แอนิเมชั่น ปี 2551) แม่นาค 3D (ภาพยนตร์ 3 มิติ ปี 2555) ความสำเร็จก็ไม่สู้ นางนาคของนนทรีย์ ซึ่งยอมรับกันว่าเป็นภาพยนตร์รักของแม่นาคที่ลึกซึ้งและหลอนที่สุดแล้ว จะมีก็แต่ละคร แม้เรื่องราวจะไม่ได้ถูกตีความแตกต่างไปจากเรื่องความรักคนกับผี เรื่องผีหลอก วิ่งหลอกผี ยังมีเพิ่มเติมความอิจฉาริษยาของคนสมกับความเป็นละครเติมสีสันเข้าไป หากแต่ไม่ว่านางเอกใดก็ตามที่มารับบทแม่นาค ก็โด่งดัง ละครก็เรตติ้งดี ผู้ชมก็ติดงอมแงมเช่นเคยๆ

 

แต่แล้วเรื่องของนางนาคก็เป็นที่สนใจทั่วประเทศอีกครั้ง เมื่อภาพยนตร์ พี่มาก...พระโขนง (ปี 2556) กวาดรายได้เป็นพันล้านบาท และก็มาครบรสทั้งโรแมนติก สยองขวัญ และตลก มีการตีความร่วมยุคสมัย จากการให้ตัวเอกเรียกแทนกันว่า “เค้า” “ตัวเอง” การตีความที่แหวกแนวไม่ใช่เพิ่งเกิด ดูอย่างแม่นาคบุกโตเกียวก็เคยมีมาแล้ว ทว่าในยุคนี้จังหวะมันลงตัวทุกอย่าง ชาวบ้านไม่ได้เป็นจุดขาย เพียงแค่นักแสดง 4 คนเพื่อนพี่มากก็เอาอยู่แล้ว

ความรักของแม่นาค

หากใครได้ชมเกี่ยวกับแม่นาคมา จะเห็นได้ว่าในความเหมือนความต่างมีอยู่ตลอด มาถึง “แม่นาค” ปี 2558 ที่ช่อง 8 นำมาสร้างเป็นละคร ได้ “ใบเตย-สุธีวัน ทวีสิน” รับบทแม่นาค แน่นอนว่าความกดดันมีต่อคนรุ่นหลังที่นำเรื่องนี้มาสร้าง ไม่ว่าจะทีมงานเบื้องหลังหรือนักแสดง แต่ในที่สุดเรื่องราวของนาคก็มีทางให้นำเสนอออกมาสู่หน้าจออยู่เสมอ

 

“วรวรรณ ชัยสกุลสุรินทร์” ผู้เขียนบทแม่นาค “ละครเคยดูเวอร์ชั่นเก่าๆ ตั้งแต่บุ๋ม ตรีรัก พอได้รับโจทย์ก็เริ่มมองว่า เราจะไม่เล่าในมุมของคนดู คือคนดูจะรู้เรื่องอยู่แล้วว่าแม่นาคมีที่มาที่ไปอย่างไร น่ากลัวยังไง คือสิ่งที่คนดูคุ้นเคย ที่ผ่านมาส่วนใหญ่เล่าแม่นาคออกมาน่ากลัว ออกมาฆ่าคน ซึ่งเราไม่ค่อยอิน ทำไมน่ากลัวจังเลย ทำไมไม่พูดมุมความรักบ้าง ก็ตีความในมุมของเรา มีความสงสัย แม่นาคทำไมถึงรักพ่อมาก มันมีเหตุการณ์อะไรที่แม่นาคออกมาดุร้าย เรามองย้อนกลับไปในยุครัชกาลที่ 3-6 ผู้หญิงสมัยก่อนถูกเลี้ยงดูมายังไง เขาไม่น่าจะโหดร้าย งั้นเรามาเล่าแม่นาคช่วงเป็นคนก่อน มีความรักความหลังในใจ ทำไมถึงออกมาอาละวาด ซึ่งแม่นาคเวอร์ชั่นนี้ไม่ใช่เวอร์ชั่นผี พูดความรักในมุมที่ยังเป็นคนอยู่ มีความรักความผูกพันกัน ทำไมเป็นผีแล้วไม่ละทิ้งความรัก มีเหตุอันใดออกมาเป็นผีร้ายกาจ ที่เขียนนำเสนอเวอร์ชั่นมีเหตุผล ไม่ใช่มาแหกตาหลอก”

เมื่อสร้างเป็นละคร ซึ่งจัดเป็นสื่อที่แมส มีกลุ่มคนดูกว้าง การเติมสีสันทั้งการเพิ่มตัวละคร ผูกเรื่องเข้าไปใหม่ จึงเป็นอีกหนึ่งสิ่งที่ต้องใส่ลงไปในแม่นาคเวอร์ชั่นนี้ “เรายังมีผีแต่ผีไม่ได้ออกมาหลอกแว้ๆ เรามีมุมมองว่าแม่นาคเป็นเรื่องของความรักที่สวยงามของคนกับผี มีปมขัดแย้งของความรักที่มาเบียดบัง สรุปแม่นาคเป็นผีที่ถูกกระทำโดยความรักที่ผิดๆ ของคน ซึ่งตรงนี้พอได้คุยกับผู้กำกับ พี่บุ๋ม-ปกาสิต กิ่งศักดิ์ และทางผู้จัดเจเอสเอล เราก็ตีความตรงกัน ต้องมีการเพิ่มตัวละครเข้าไปบ้างเพื่อมีสีสัน เพราะเราทำละครยาว ความดราม่าของแม่นาค 4 ตอนก็จบแล้ว ละครสมัยนี้ต้องครบรส แอ็กชั่น คอมเมดี้ แก่นของเรื่องนี้คือความรักของแม่นาค มันคือตำนานรักอมตะ เรื่องมันเกิดจากความรักก่อนนำมากิเลส ความหึงหวง จริงๆ พล็อตเรื่องของละครทั่วไป จะพูดเรื่องความรัก การแก้แค้น ไม่ดีกันเท่าไหร่ เรื่องนี้แก่นคือความรัก มีเส้นเรื่องของผีมา มีอะไรมาหุ้ม มีการเล่าเรื่องผ่านตัวละคร ในมุมความคิดของคนดูเรื่องแม่นาคเป็นเรื่องผี มองลึกลงไปเป็นเรื่องของความรัก แต่เราอยากให้ความรักมาก่อน ผียังมีแต่ขายเรื่องความรัก ความรักหนุ่มสาว แม่ลูก ความรักให้ผลเป็นบวก และรักผิดทาง เส้นความรักจะไขว้กันไปหมด อาจจะไม่ตรงตามคาดหวังว่าจะเจอผีบ่อยๆ แต่ภาพจำของผีแม่นาค เช่น ฉากเก็บมะนาวเราก็มี แต่ทางผู้กำกับจะดีไวน์ออกมายังไงต้องติดตามกันเองค่ะ”

 

ด้านแม่นาค 2558  ใบเตย เล่าถึงการแสดงว่า “เป็นหนังผีที่เป็นซิกเนเจอร์ของคนไทย ดังที่สุด ดังทุกภาค ไม่ว่าใครเล่นก็ดัง ตำนานของแม่นาคอยู่คู่กับคนไทยมายาวนาน  ใบเตยดูกี่เวอร์ชั่นก็สนุก แม้เราจะรู้เรื่องราวของแม่นาคแล้ว แต่การตีความ การนำเสนอ ก็แตกต่างกันออกไปค่ะ ใบเตยไม่ได้คาดหวังต้องดัง แต่คาดหวังให้ภาพรวมของละครสนุก ถูกใจคนดู แม่นาคเวอร์ชั่นนี้จะหวานๆ สงบ เรียบร้อย ต่างกับใบเตยมาก ก็ต้องปรับเยอะเลยค่ะ ตอนเล่นเป็นคนไม่ยากเท่าไหร่ แต่ตอนเป็นผีจะยาก เพราะอารมณ์นอกจากหวาน สงบแล้ว มันต้องดุ แค้น มีหลายอารมณ์ที่ทับซ้อนกัน ก่อนถ่ายได้ดูเวอร์ชั่นเก่ามากๆ ของพี่บุ๋ม ตรีรัก และพี่อั้ม พัชราภา เพราะชอบ และเป็นละครเหมือนกัน ซึ่งพอถึงคราวที่เราต้องแสดงจริง ก็ช่วยได้เยอะในเรื่องอารมณ์ของการถ่ายทอด”

เรื่องผี ความอาฆาตแค้น ชิงรักหักสวาท ยังเป็นแก่นเรื่องที่ละครไทยไม่เคยสลัดทิ้งไปได้ เพราะยังไงเสียแนวเมโลดราม่าก็ยังเป็นแนวละครที่ได้รับการตอบรับที่ดีเสมอมา ยิ่งเรื่องราวของแม่นาค สามารถนำทั้งหมดทั้งมวลมาอยู่ในเรื่องเดียวกันได้อย่างไม่ขัดเขิน การประสบความสำเร็จของนางนาคในหลายๆ เวอร์ชั่นจึงเกิดขึ้น ตราบใดที่ไม่ได้สร้างจินตนาการล้ำเหนือความเชื่อของคนดูที่มีต่อแม่นาคพระโขนง