ฟังเพลงบทเพลง พระราชนิพนธ์ ในหนัง ‘ด้วยเกล้า’

โดย...พริบพันดาว

การอัญเชิญบทเพลงพระราชนิพนธ์มาใส่ไว้ในหนังเป็นเรื่องที่ยากมากถึงมากที่สุด เพราะต้องมีตัวบทภาพยนตร์ที่ดีและสอดคล้องกับบทเพลงอย่างเนียนนวล แต่มีหนังไทยในอดีตเมื่อ 29 ปีที่แล้ว สามารถทำได้และทำได้ดีถึงขั้นยอดเยี่ยม เพราะบทเพลงพระราชนิพนธ์ทั้ง 9 บทเพลง ที่อัญเชิญมาใช้ประกอบหนังล้วนกลมกลืนไปกับตัวหนังอย่างมีศิลปะ สอดคล้องประสานไปกับการเล่าเรื่องอย่างเป็นเอกภาพและงดงาม

“ด้วยเกล้า” เป็นหนังไทยที่ออกฉายในปี 2530 กำกับการแสดงและเขียนบทโดย บัณฑิต ฤทธิ์ถกล เพื่อเทิดพระเกียรติพระบาทสมเด็จพระเจ้าอยู่หัว เนื่องในโอกาสฉลองสิริราชสมบัติครบ 40 ปี ในปี 2529 และพระราชพิธีมหามงคลเฉลิมพระชนมพรรษา 5 รอบ 5 ธ.ค. 2530 นำแสดงโดย จรัล มโนเพ็ชร จินตหรา สุขพัฒน์สันติสุข พรหมศิริ ได้รับรางวัลภาพยนตร์เกียรติยศแนวสร้างสรรค์ยอดเยี่ยม และรางวัลเพลงนำภาพยนตร์ยอดเยี่ยม ประจำปี 2530 และในปี 2549 กลับได้มาฉายอีกครั้งในโรงหนัง เพื่อเป็นส่วนหนึ่งในงานฉลองสิริราชสมบัติครบ 60 ปี

 หนังเรื่องนี้เป็นภาพยนตร์ไทยเพียงเรื่องเดียว ที่พระบาทสมเด็จพระปรมินทรมหาภูมิพลอดุลยเดช ทรงพระกรุณาโปรดเกล้าฯ พระราชทานเพลงพระราชนิพนธ์ จำนวน 9 เพลงมาใช้ในเรื่อง คือ

“สายฝน” (Falling Rain) เป็นเพลงพระราชนิพนธ์ลำดับที่ 3 ทรงพระราชนิพนธ์ในปี 2489 ขณะทรงเป็นสมเด็จพระอนุชาธิราช เป็นงานทดลองของพระองค์ในจังหวะวอลตซ์ ทรงพระกรุณาโปรดเกล้าฯ ให้พระเจ้าวรวงศ์เธอ พระองค์เจ้าจักรพันธ์เพ็ญศิริ จักรพันธ์นิพนธ์คำร้องภาษาไทย ส่วนภาษาอังกฤษ พระเจ้าวรวงศ์เธอ พระองค์เจ้าจักรพันธ์เพ็ญศิริ ทรงแต่งร่วมกับท่านผู้หญิงนพคุณ ทองใหญ่ ณ อยุธยา

 “ลมหนาว” (Love in Spring) เป็นเพลงพระราชนิพนธ์ลำดับที่ 19 ทรงพระราชนิพนธ์ในปี 2497 ทรงพระกรุณาโปรดเกล้าฯ ให้พระเจ้าวรวงศ์เธอ พระองค์เจ้าจักรพันธ์เพ็ญศิรินิพนธ์คำร้องภาษาอังกฤษ ต่อมาทรงพระกรุณาโปรดเกล้าฯ ให้ท่านผู้หญิงสมโรจน์ สวัสดิกุล ณ อยุธยา แต่งคำร้องภาษาไทยถวาย

“ชะตาชีวิต” (H.M. Blues) เป็นเพลงพระราชนิพนธ์ลำดับที่ 5 ทรงพระราชนิพนธ์หลังจากเสด็จขึ้นครองราชสมบัติ และเสด็จพระราชดำเนินไปทรงศึกษาต่อที่ประเทศสวิตเซอร์แลนด์ ทรงพระกรุณาโปรดเกล้าฯ ให้พระเจ้าวรวงศ์เธอ พระองค์เจ้าจักรพันธ์เพ็ญศิริ ทรงพระนิพนธ์คำร้องภาษาอังกฤษ คำร้องภาษาไทย ทรงพระกรุณาโปรดเกล้าฯ ให้ศาสตราจารย์ ดร.ประเสริฐ ณ นคร เป็นผู้ประพันธ์ แต่เนื่องจากในเวลานั้นคำร้องภาษาอังกฤษ ไม่ได้พระราชทานลงมา และเพราะต้นฉบับอยู่ที่สวิตเซอร์แลนด์ ดร.ประเสริฐ จึงใส่คำร้องภาษาไทยที่มีความหมายออกมาคนละแบบ ส่วนคำร้องภาษาฝรั่งเศส ทรงพระราชทานพระบรมราชานุญาตให้ น.ส.เปรมิกา สุจริตกุลถ่ายทอดความหมายจากคำร้องภาษาไทยเป็นภาษาฝรั่งเศส เมื่อปี 2552 โดยใช้ชื่อเพลงว่า Pauvre Destin

 

“อาทิตย์อับแสง” (Blue Day) เป็นเพลงพระราชนิพนธ์ลำดับที่ 8 ทรงพระราชนิพนธ์เมื่อวันที่ 3 ก.พ. 2492 ขณะประทับแรมบนภูเขาในเมืองดาฟอส ประเทศสวิตเซอร์แลนด์ ต่อมา ได้ทรงพระกรุณาโปรดเกล้าฯ ให้พระเจ้าวรวงศ์เธอ พระองค์เจ้าจักรพันธ์เพ็ญศิริ นิพนธ์คำร้องทั้งภาษาอังกฤษและภาษาไทย

“ยามเย็น” (Love at Sundown) เพลงพระราชนิพนธ์ลำดับที่ 2 ทรงพระราชนิพนธ์ในปี 2489 ขณะยังทรงเป็นสมเด็จพระอนุชาธิราช เป็นงานทดลองของพระองค์ในจังหวะฟ็อกซ์ทร็อต ทรงพระกรุณาโปรดเกล้าฯ ให้พระเจ้าวรวงศ์เธอ พระองค์เจ้าจักรพันธ์เพ็ญศิริ นิพนธ์คำร้องภาษาไทย และท่านผู้หญิงนพคุณ ทองใหญ่ ณ อยุธยา แต่งคำร้องภาษาอังกฤษ

 “แสงเดือน” (Magic Beams) เป็นเพลงพระราชนิพนธ์ลำดับที่ 27 ทรงพระราชนิพนธ์ขึ้นในปี 2501 ทรงพระกรุณาโปรดเกล้าฯ ให้พระเจ้าวรวงศ์เธอ พระองค์เจ้าจักรพันธ์เพ็ญศิริ นิพนธ์คำร้องทั้งภาษาอังกฤษและภาษาไทย เพลงพระราชนิพนธ์นี้มีลีลาชดช้อย อ่อนหวาน สง่างาม เหมาะสำหรับประกอบการเต้นบัลเลต์

“แสงเทียน” (Candlelight Blues) เป็นเพลงพระราชนิพนธ์เพลงแรก ทรงพระราชนิพนธ์ในเดือน เม.ย. 2489 ครั้งดำรงพระราชอิสริยยศเป็นสมเด็จพระอนุชาธิราช เป็นงานทดลองของพระองค์ในจังหวะบลูส์ ได้ทรงพระกรุณาโปรดเกล้าฯ ให้พระเจ้าวรวงศ์เธอ พระองค์เจ้าจักรพันธ์เพ็ญศิริ นิพนธ์คำร้องภาษาไทย และในปี 2496 น.ส.สดใสวานิชวัฒนา (รศ.สดใส พันธุมโกมล) ประพันธ์คำร้องภาษาอังกฤษถวาย

“ใกล้รุ่ง” (Near Dawn) เป็นเพลงพระราชนิพนธ์ลำดับที่ 4 ทรงพระราชนิพนธ์ในปี 2489 ขณะทรงเป็นสมเด็จพระอนุชาธิราช ทรงพระกรุณาโปรดเกล้าฯ ให้ศาสตราจารย์ ดร.ประเสริฐ ณ นคร ประพันธ์คำร้องภาษาไทย ส่วนคำร้องภาษาอังกฤษ ทรงพระกรุณาโปรดเกล้าฯ ให้ท่านผู้หญิงนพคุณ ทองใหญ่ ณ อยุธยา ประพันธ์

“ยิ้มสู้” (Smiles) เป็นเพลงพระราชนิพนธ์ลำดับที่ 16 ทรงพระราชนิพนธ์ในปี 2495 ทรงพระกรุณาโปรดเกล้าฯ ให้พระเจ้าวรวงศ์เธอ พระองค์เจ้าจักรพันธ์เพ็ญศิริ นิพนธ์คำร้องภาษาไทย เพื่อเป็นการปลอบขวัญและให้กำลังใจแก่คนตาบอด ส่วนคำร้องภาษาอังกฤษพระเจ้าวรวงศ์เธอ พระองค์เจ้าจักรพันธ์เพ็ญศิริ ทรงนิพนธ์ในปีต่อมา

 สำหรับบทเพลงพระราชนิพนธ์ในหนังเรื่อง “ด้วยเกล้า” เรียบเสียงประสานโดยพระเจนดุริยางค์ ม.ล.อัศนี ปราโมช และปราจีน ทรงเผ่า ดนตรีประกอบ แต่งโดย ดำรงค์ ธรรมพิทักษ์ ซึ่งนำมาสื่อถึงอารมณ์ความรู้สึกของตัวละคร และนำมาเพื่อดำเนินเรื่อง รวมถึงเชื่อมต่อฉากต่างๆ บทเพลงพระราชนิพนธ์อันไพเราะและมีความหมาย สามารถแทรกซึมอยู่ในเนื้อเรื่องและตัวละครอย่างดีเยี่ยมและทรงคุณค่า จนกลายเป็นหนังอมตะนิรันดร์กาลในยุคสมัยของรัชกาลที่ 9