ทิศทั้ง 6 ของชีวิต

โดย...จันทาโภ

ชีวิตของคนเราทุกคนล้วนมีเป้าหมาย ความต้องการ ความฝันเป็นแรงผลักดันให้เดินหน้าด้วยกันทั้งสิ้น หากคนไร้ซึ่งสิ่งเหล่านี้แล้วก็จะกลายเป็นคนหลักลอย  ท้อแท้สิ้นหวัง ไร้อนาคต หากเราไม่อยากเผชิญหน้ากับความสิ้นหวังเหล่านี้ก็ต้องมีหลักยึดเหนี่ยวในจิตใจด้วยการใช้หลักธรรมเข้าช่วย มีทิศทางเป้าหมายชีวิตที่ชัดเจน เมื่อเรามีหลักชีวิตที่ชัดเจน ปัญหาที่เข้ามาก็เป็นแค่สิ่งกีดขวางเล็กๆ ที่เราไม่จำเป็นต้องใส่ใจไปทนทุกข์ เพราะเรามีเป้าหมายชีวิตที่ต้องไปต่อ แต่หากไม่มีหลักชีวิต ลองนำหลัก “คิหิปฏิบัติ” แก่ทิศทั้ง 6 หรือหลักการครองเรือนก็เป็นหลักการดำเนินชีวิตอย่างเรียบง่าย ซึ่งถ้าปฏิบัติได้ตามนี้แล้วก็จะนำพาความสุขให้กับทุกคน

ทิศทั้ง 6 ในคิหิปฏิบัติกล่าวด้วยแนวทางในการครองเรือน หรือแนวทางในการใช้ชีวิตครอบครัวอย่างมีความสุข โดยวางแนวสิ่งสำคัญในชีวิตในทิศทางต่างๆ ได้แก่ ทิศเบื้องหน้าบิดามารดา ทิศเบื้องขวาอาจารย์ ทิศเบื้องหลัง บุตรภรรยา ทิศเบื้องซ้าย มิตรสหาย ทิศเบื้องต่ำ บ่าวไพร่ หรือรุ่นน้อง ลูกน้อง สุดท้ายทิศเบื้องบน สมณพราหมณ์

1.ทิศเบื้องหน้า ได้แก่ บิดามารดา ในการปฏิบัติต่อท่าน เมื่อท่านได้เลี้ยงเรามาก็ควรดูแลท่านเป็นการตอบแทนพระคุณ พ่อแม่วานอะไรก็ควรทำธุระให้ด้วยเมื่อเวลาผ่านไป ท่านก็จะเริ่มหมดเรี่ยวแรงลงไปเรื่อยๆ แลควรประพฤติตัวเองให้เหมาะสมควรแก่การได้ทรัพย์มรดกจากท่าน พ่อแม่ก็ควรปฏิบัติต่อลูกด้วยการอบรมสั่งสอน แนะนำแนวทางชีวิต ให้ทรัพย์เมื่อถึงเวลาที่ควรให้

2.ทิศเบื้องขวา ได้แก่  อาจารย์  เราควรให้ความเคารพเชื่อฟัง ช่วยเหลือท่านในสิ่งเล็กๆ น้อยๆ อาจารย์เองก็ควรดูและศิษย์ ด้วยการให้ศิลปะวิชา ส่งเสริมสนับสนุนให้ศิษย์มีชีวิตที่ดี

3.ทิศเบื้องหลัง ได้แก่  ภรรยา สามีควรดูแลวางตัว ด้วยการยกย่องนับถือว่าเป็นภรรยา ไม่ดูหมิ่นดูแคลนว่าไม่ใช่คนทำงานหาเงินเข้าบ้าน แต่ที่จริงแล้วภรรยาก็มีหน้าที่กาด้วยการดูแลสิ่งต่างๆ ภายในบ้านเป็นอย่างดี ไม่ประพฤตินอกใจภรรยา ให้เงินทองของใช้ตามอัตภาพและสุดท้ายคือมอบความเป็นใหญ่ให้ หมายถึงยกให้มีอำนาจตัดสินใจเรื่องต่างๆ ภายในบ้าน เมื่อภรรยาได้รับการปฏิบัติที่ดี ก็ควรประพฤติตัวดี ด้วยการไม่นอกใจ ดูแลกิจการงานบ้านดี ไม่เกียจคร้าน

4.ทิศเบื้องซ้าย ได้แก่ มิตรสหาย  เราควรวางตัวด้วยความจริงใจ ไม่ปิดบังโกหก ช่วยเหลือ ให้เกียรติเสมอกัน ไม่ดูแคลนว่ามิตรฐานะต่ำกว่าหรือมีสติปัญญาต่ำกว่า ไม่ขยายความลับของเพื่อนให้แพร่งพราย ช่วยเตือนระวังด้วยความเป็นห่วง ช่วยรักษาผลประโยชน์ของเพื่อนและไม่ทิ้งกันเมื่อยามวิกฤต มิตรสหายเองก็ควรปฏิบัติต่อเราเช่นเดียวกัน

5.ทิศเบื้องต่ำ ได้แก่ ลูกน้อง คนที่มีศักดิ์น้อยกว่า  ควรจัดการงานให้ทำตามสมควรแก่กำลัง มีอาหารและรางวัล ช่วยค่ารักษาพยาบาลในเวลาเจ็บไข้ แบ่งปันของที่ได้แก่ลูกน้อง ในขณะเดียวกันลูกน้องก็ควรตอบแทนด้วยความขยันในหน้าที่การงาน และส่งเสริมให้งานนั้นดียิ่งขึ้น

6.ทิศเบื้องบน ได้แก่ สมณพราหมณ์  ควรปฏิบัติกับพระสงฆ์ด้วยจิตบริสุทธิ์ ทั้งกาย วาจาใจ ให้ความเคารพในฐานะผู้มีศีลสูงกว่าและต้อนรับด้วยความเต็มใจ ในขณะเดียวกันพระสงฆ์ก็ควรชี้นำแนวทางด้วยการห้ามไม่ให้กระทำความชั่ว ตั้งอยู่ในความดี บอกหนทางแห่งการพ้นทุกข์ให้แง่คิดเตือนสติเตือนใจ

อย่างไรก็ดี นี่เป็นเพียงแนวทางในการปฏิบัติต่อบุคคลรอบข้างอย่างเหมาะสม ในชีวิตจริงของเรานั้นยากที่จะหาคนที่สมบูรณ์พร้อมไปเสียทั้งหมด เราอาจจะได้เจอมิตรที่ดีแต่ไม่ได้ปฏิบัติได้ครบทุกข้อ แม้แต่สมณพราหมณ์ก็มีข่าวให้เสื่อมศรัทธาอยู่บ่อยครั้ง ทางออกก็คือเราควรอยู่บนหลักความจริงของชีวิต ที่มีเข็มทิศคอยนำทางที่ถูกที่ควร

หลักการของทิศทั้ง 6 ในคิหิปฏิบัติ นอกจากจะช่วยชี้นำทางแล้วยังสามารถใช้เป็นเกณฑ์ในการเลือกมิตร ลูกน้องและภรรยาที่ดี หลายครั้งที่เราใช้ชีวิตอยู่ท่ามกลางการปฏิบัติที่ไม่เหมาะสม ผลก็คือเราไม่มีความสุขและยิ่งนำชีวิตสู่ทางตกต่ำโดยไม่รู้ตัว บางคนมีคู่ครองที่ชอบพูดจา ด่าทอ นอกใจ จนทำให้เราเป็นทุกข์ ในขณะที่เราทำตัวด้วยดีเสมอมา นั่นหมายความว่าเราได้คู่ครองที่มีศีลต่ำกว่า นำพาให้ชีวิตไม่มีความสุข ปัญหาแบบนี้ยิ่งรู้ตัวเร็วว่าเขาหรือเธอคนนั้นเป็นคนที่ไม่ใช่ หาทางเดินออกห่างจากคนเหล่านี้ก็จะทำให้ชีวิตไม่ต้องทนทุกข์กับมิตรร้ายที่เผาใจ

กับคนในครอบครัว เช่น พ่อแม่ บุตร ภรรยาที่อยู่กินกันมานาน คงหนีห่างจากชีวิตคนเหล่านี้ไม่ได้ ในเมื่อคนเหล่านี้ปฏิบัติในทางไม่ถูกไม่ควรและเรามั่นใจว่าสิ่งที่เราทำสิ่งที่เรารู้คือการปฏิบัติดีปฏิบัติชอบ สิ่งที่ควรทำก็คือช่วยชี้นำทางคนในครอบครัวไปให้เดินไปในทิศทางที่ถูกต้อง สิ่งใดไม่ดีควรเตือนควรบอกและปฏิบัติตัวให้เป็นตัวอย่างที่ดี

เพราะในเมื่อคนรอบข้างทำให้เราไม่มีความสุข สิ่งที่เราควรทำไม่ใช่ตามจมอยู่ในความทุกข์นั้น แต่ลุกขึ้นมาเป็นผู้นำลงมือปฏิบัติ ชักจูงคนเหล่านั้นให้กลับมาอยู่ในเส้นทางชีวิตที่ถูกที่ควรและมีความสุขร่วมกันต่อไป