“เผ่าภูมิ” ชี้ “เศรษฐกิจสีเขียว” ไม่ทำไม่ได้ คือทางรอดของโลก และโอกาสของไทย

งานสัมมนา Road to Net Zero 2024 The Extraordinary Green ที่ โรงแรมเรเนซอง ราชประสงค์ จัดโดยฐานเศรษฐกิจ วันที่ 26 กันยายน 2567 นายเผ่าภูมิ โรจนสกุล รัฐมนตรีช่วยว่าการกระทรวงการคลัง ได้ขึ้นกล่าวในหัวข้อ “นโยบายการเงินสีเขียว รับมือภาวะโลกเดือด” ว่างานวันนี้เป็นเวทีสำคัญเพราะเป็นเวทีที่เป็นยุทธศาสตร์ของประเทศ

 

วันนี้เราพูดถึงเศรษฐกิจสีเขียว และการนำพาประเทศไปสู่จุดนั้น แต่ก่อนจะไปถึงตรงนั้นขอพูดถึงสองประเด็นคือ หนึ่งทำไมจึงต้องเขียว และถ้ามันมีความจำเป็นก็ต้องนำไปสู่คำถามที่สอง คือเราจะทำอย่างไร เราจะเดินไปอย่างไร ก็คือภาครัฐ กระทรวงการคลัง ภาคเอกเชน จะจับมือกันอย่างไรในการนำพาประเทศไทยให้ไปสู่จุดนั้น

 

1.เศรษฐกิจสีเขียวจำเป็นหรือไม่ ตนมองเป็น 2 มิติในเรื่องเศรษฐกิจสีเขียวคือ 1. เป็นความอยู่รอดทางชีวิต 2.เป็นความอยู่รอดทางเศรษฐกิจ

 

มิติที่หนึ่ง ความอยู่รอดทางชีวิตถ้าเราไม่ก้าวไปสู่เศรษฐกิจสีเขียว ทั้งความอยู่รอดทางสภาพแวดล้อม ที่อยู่อาศัยในการดำรงชีวิต จะเกิดอะไรขึ้นหากเราปล่อยปละละเลยและทำลายสิ่งแวดล้อมแม้ในเรื่องเล็กๆ โดยไม่มีความตื่นรู้จนนำไปสู่ความเสื่อมโทรมทางสภาวะแวดล้อมกระทั่งนำไปสู่จุดจุดหนึ่งที่เราจะไม่สามารถอยู่ได้ ที่ปรากฎชัดในตอนนี้คือ เรื่องอุทกภัย PM2.5 และโลกร้อน สิ่งต่างๆ เหล่านี้เกิดจากน้ำมือมนุษย์ เพราะฉะนั้นนี่คือสัญญาณเบื้องต้น แต่สิ่งที่จะตามมาหากทุกคนไม่ร่วมมือกันคือโลกใบนี้จะอยู่ไม่ได้อีกต่อไป

 

มิติที่สอง ที่ให้ความสำคัญคือ ความอยู่รอดทางเศรษฐกิจถ้าประเทศไทยไม่เดินสู่เศรษฐกิจสีเขียว เราจะเจอกับอะไร

 

“ถ้าท่านผลิตสินค้าหรือบริการหนึ่งแล้วไม่เขียวหรือไม่ได้รับการรับรองว่าสินค้าหรือบริการนั้นเป็นสีเขียวสิ่งหนึ่งที่จะต้องเจอแน่ๆ คือ 18,000 มาตรการกีดกันทางการค้าที่มีอยู่ในปัจจุบัน”

 

ตัวเลขนี้น่ากลัว เพราะหมายความว่า ถ้าเราผลิตสินค้าชนิดหนึ่งแล้ว คนหนึ่งผลิตได้เขียวอีกคนไม่ได้เขียว หมายถึงเราแพ้ 18,000 มาตรการกีดกันทางการค้าที่ทำร้ายเรา และใน 10 ปีที่ผ่านตัวเลขนี้เพิ่มขึ้นปีละ 16% ตัวเลขนี้บ่งบอกถึงทิศทางว่า ท่านอยู่ไม่รอดแน่ถ้าผู้ผลิตหรือภาคเอกชนไม่ดำเนินไปในทิศทางการผลิตที่เป็นมิตรต่อสิ่งแวดล้อม

 

ปัจจุบันประเทศไทยส่งออกสินค้าที่เป็นมิตรต่อสิ่งแวดล้อมเพียงแค่ 7% กว่าๆ ต่ำกว่าค่าเฉลี่ย ต่ำกว่าประเทศเพื่อนบ้าน ต่ำกว่าที่ควรจะเป็น เพราะฉะนั้นหมายถึงสินค้าไทยเริ่มต้นจากจุดที่เดินตามคนอื่นอยู่และจะเดินตามไปเรื่อยๆ และช่องว่างที่เราเดินตามก็จะมากขึ้นเรื่อยๆ ถ้าเราไม่ทำอะไร

 

การใช้พลังงานสะอาดก็เช่นเดียวกัน ในประเทศไทยมีการใช้พลังงานสะอาดเพียง 13-14% เทียบกับประเทศอื่นๆ ใกล้ๆ เช่นเวียดนามอยู่ที่ 19% เพราะฉะนั้นนี่เป็นอีกหนึ่งประเด็นที่ประเทศไทยตามหลังอยู่ ทั้งหมดนี้คือเรื่องของเศรษฐกิจ คือการนำเอาเรื่องการเข้าสู่สิ่งแวดล้อมสีเขียวมาผูกกับเศรษฐกิจและเป็นข้อกีดกันทำให้ประเทศไทยเดินต่อยาก ถ้าเราไม่พัฒนาตัวเองหรือไม่ปรับโครงสร้างตัวเองไปสู่เศรษฐกิจสีเขียวให้ได้

 

 

GDP หายไป 1 ใน 4 จากพิษสิ่งแวดล้อมถ้าโลกนี้ไม่ปรับตัว

นายเผ่าภูมิยังได้ยกงานวิจัยของมหาวิทยาลัยแสตนฟอร์ด (สหรัฐอเมริกา) มากล่าวถึงด้วยว่า ต่อจากนี้อีก 70 ปีถ้าทั้งโลกนี้ไม่ทำอะไรเกี่ยวกับสิ่งแวดล้อมเลย GDP ของทั้งโลกจะหายไป 1 ใน 4 ซึ่งน่าตกใจและไม่น่าเชื่อแต่หากดูผลการศึกษามีความเป็นไปได้

 

ส่วนอีกเรื่องคือ Green Finance หรือ การสนับสนุนทางมาตรการทางการเงินของโลกในการทำให้โลกนี้ขับเคลื่อนไปสู่เศรษฐกิจสีเขียว ตัวเลขในปัจจุบันน้อยกว่าสิ่งที่ต้องเป็นอยู่ 6 เท่า หมายความว่า การใช้มาตรการทางการเงินของโลกยังไม่เพียงพอในการขับเคลื่อนไปสู่เศรษฐกิจสีเขียว

 

สิ่งที่เป็นหมุดหมายสำคัญที่ประเทศไทยจะต้องเจอและเป็นพันธสัญญาที่หากไม่ทำก็จะมีผลทางด้านลบทางเศรษฐกิจคืออะไร?

2030 เราต้องลดปริมาณการปล่อยคาร์บอนให้ได้ 30-40% จากกิจกรรมปกติที่เราปล่อยอยู่นับเป็นความท้าทายและอีกไม่ไกลจากนี้เราจะได้เห็นว่าเราทำได้หรือไม่ได้ หากดูตามเทรนด์ในปัจจุบันจากตัวเลขนั้นยังไม่ได้ ต้องทำมากกว่านั้น

2050 Carbon Neutrality

2065 Net Zero

 

ทั้งหมดคือ 3 หมุดหมายสำคัญที่เป็นข้อผูกมัดทางเศรษฐกิจ ทำไม่ได้มีผลกระทบทางด้านลบต่อประเทศ ทำได้มีผลกระทบทางด้านบวกต่อประเทศ นี่คือมิติทางเศรษฐกิจ ความอยู่รอดทางเศรษฐกิจ ถ้ามองการขับเคลื่อนไปสู่เศรษฐกิจสีเขียว ทำไม่ได้คือภาระของประเทศ ทำได้คือโอกาสของประเทศ และโอกาสนี้เปิดอยู่ ผู้เล่นตรงนี้ยังน้อยอยู่ ถ้าประเทศไทยแทรกตัวเข้าไปตอนนี้ได้คือโอกาส ไม่อยากให้มองเป็นแค่ภาระ เพราะในอีกด้านหนึ่งของเหรียญนั่นคือโอกาสของประเทศไทย ถ้าเราชิงบทบาทนี้ของโลกนี้ได้

 

“เราอยู่ไม่รอดถ้าเราไม่ทำอะไร และเราจะอยู่ไม่รอดทั้งทางด้านชีวิตและเศรษฐกิจ และไม่ใช่เป็นสิ่งที่ทำก็ได้ ไม่ทำก็ได้ เพราะไม่ทำจะเป็นปัญหา ไม่ทำเราจะอยู่ไม่รอดทั้งใน 2 มิตินี้”

 

Green Economy - เศรษฐกิจสีเขียวคือความจำเป็น

คือสิ่งที่เราต้องไปสู่จุดนั้นให้ได้ ทำไม่ได้มีปัญหา คำตอบคือ มันเป็นข้อผูกมัด มันเป็นสิ่งที่ต้องทำ มันคือทางรอด เพราะฉะนั้นมันคือความจำเป็น เมื่อจำเป็น ทำอย่างไร กระทรวงการคลัง โดยเฉพาะกรมสรรพสามิตที่มีบทบาทสำคัญในเรื่องนี้ และส่วนที่เกี่ยวข้องกับสถาบันการเงินเฉพาะกิจทางด้านมาตรการทางการเงิน

 

สิ่งที่กระทรวงการคลังรับผิดชอบต้องทำคือ แบ่งเป็น 2 ด้าน

 

มิติทางด้านการเงิน กระทรวงการคลังมีสถาบันการเงินเฉพาะกิจที่สามารถทำได้ โดยอุตสาหกรรมไหนที่สนับสนุนมาตรการสีเขียวจะมีอัตราดอกเบี้ยที่ต่ำกว่า มีเงื่อนไขที่ผ่อนปรนกว่า สามารถเข้าถึงสินเชื่อได้ง่ายกว่า ซึ่งกระทรวงการคลังเห็นความสำคัญของเรื่องนี้เป็นจุดศูนย์กลางของการขับเคลื่อนประเทศด้วยการให้สินเชื่อผ่านสถาบันการเงินของรัฐและสถาบันการเงินพาณิชย์

 

ในส่วนของแบงค์รัฐอย่าง EXIM BANK เป็นสถาบันการเงินที่ขึ้นชื่อว่า เป็นสถาบันการเงินที่ตื่นรู้ด้านเศรษฐกิจสีเขียวอันดับต้นๆ ของประเทศ EXIM BANK มีพอร์ตสินเชื่อสีน้ำเงิน (Blue Bond) และพอร์ตสีเขียว (Green Bond) พอร์ตสีน้ำเงินคือการดูแลสิ่งแวดล้อมทางทะเล พอร์ตสีเขียวคือการดูแลสิ่งแวดล้อมทางบกและทั่วไป ทั้งสองพอร์ตมีสินเชื่ออยู่ 70,000 กว่าล้านกำลังจะก้าวไปสู่ 100,000 กว่าล้าน ใหญ่ที่สุดในประเทศ น่าตกใจที่แบงค์ไม่ใหญ่แต่มีความตื่นรู้ และมีพอร์ตสินเชื่อด้านสิ่งแวดล้อมใหญ่ที่สุดในประเทศ นั่นคือความภาคภูมิใจ นั่นคือสิ่งที่บอกว่าเราให้ความสำคัญกับเรื่องนี้

 

สายการให้สินเชื่อสีเขียวมีต้นทุนทางการเงินที่ต่ำกว่า ถูกกว่า เข้าถึงง่ายกว่า นับเป็นอีกนวัตกรรมหนึ่งของ EXIM BANK และ บสย. ก็เช่นกัน ในส่วนของการค้ำประกันสินเชื่อได้มีการให้นโยบายไปว่า ให้ความสำคัญอันดับแรกกับการปรับเปลี่ยนธุรกิจให้เป็นสีเขียว เป็นปัจจัยบวกในการพิจารณาในการปล่อยสินเชื่อและในการค้ำประกันสินเชื่อ

 

ดังนั้นอุตสาหกรรมสีเขียวเป็นอุตสาหกรรมที่ภาครัฐให้ความสำคัญเป็นอันดับต้นๆ เพราะเป็นยุทธศาสตร์ของประเทศ

 

 

เครื่องมืออีกด้านคือ ภาษี ที่ผ่านมากรมสรรพสามิตใช้มาตรการในเรื่องของการสนับสนุน EV ทั้ง EV3.3 และ EV3.5 เรื่องการช่วงชิงฐานการผลิตให้ค่ายรถมาผลิตในประเทศไทย มีการให้สิทธิประโยชน์ในด้านต่างๆ เพราะการมาตั้งฐานการผลิตจะย้อนกลับมาให้ประโยชน์เป็นกำลังการผลิตในประเทศไทย

 

ในปี 2567-2570 จะมีรถ EV ที่ต้องผลิตชดเชยอีกไม่ต่ำกว่า 1 แสนคันที่ต้องมาผลิตในประเทศเพื่อชดเชยสิ่งนี้นั่นคือกุศโลบาย ที่ใช้มาตรการทางภาษีในการขับเคลื่อนให้ไทยเป็นจุดศูนย์กลางในการผลิต EV ให้ได้ นอกเหนือจากนั้นมันคือมิติด้านสิ่งแวดล้อม เป็นด้านบวกด้านสิ่งแวดล้อม

 

อีกประเด็นที่สำคัญมากในวันนี้คือ เรื่องของ Carbon Tax หรือ ภาษีคาร์บอน ปัญหาหลักของประเทศไทยที่สำคัญที่สุดคือ คนผลิตที่ไม่เป็นมิตรสิ่งแวดล้อม ไม่ได้ถูกจ่ายราคาในการสร้างมลพิษ เพราะหากไม่มีราคาที่ต้องจ่ายในการสร้างมลพิษ ทุกคนก็ปล่อยมลพิษ ฉะนั้น สิ่งที่จำเป็นต้องเกิดขึ้นในประเทศ คือ ราคาของคาร์บอน (Carbon price) ซึ่งกรมสรรพสามิตได้คิดกลไกผ่านการสร้างภาษีคาร์บอน ที่เข้าไปในสินค้าที่ผลิต หรือสร้างมลพิษสูง เช่น น้ำมัน แต่ไม่ทำให้ราคาสินค้าเหล่านี้สูงขึ้น เพราะเราใช้การปรับเปลี่ยนโครงสร้างภายในของกรมสรรพสามิต 

 

ยกตัวอย่างเช่น  เดิมน้ำมันเสียภาษีสรรพสามิต 6 บาท ปรับเปลี่ยนเป็นเสียภาษีสรรพสามิต 5 บาทกว่า แต่ส่วนที่เหลือเป็นภาษีคาร์บอน บวกกันแล้วเท่าเดิม หมายความว่าประชาชนจ่ายเงินค่าสินค้าที่มีภาษีน้ำมันเท่าเดิมแต่มีสัดส่วนของภาษีคาร์บอนอยู่ในนั้น ซึ่งเป็นกลไกสำคัญที่จะปรับเปลี่ยนในอนาคต

 

สมการคิดภาษีคาร์บอน คือ นำคาร์บอนที่อยู่ในน้ำมัน คูณด้วยราคาต่อยูนิต ออกมาเป็นราคาที่ประชาชนต้องจ่ายเป็นภาษีคาร์บอน

 

สรุปก็คือการคิดคำนวณภาษีคาร์บอน (Carbon Tax) ใส่เข้าไปใส่ในโครงสร้างของภาษี ซึ่งต่อไปประเทศไทยจะมีสิ่งที่เรียกว่า "ราคาของคาร์บอน" อยู่ในสินค้าที่มีการผลิตคาร์บอนสูงๆ ทำให้เกิดแรงจูงใจในการผลิตสินค้าที่มีคาร์บอนต่ำลง เพราะหมายถึงการเสียภาษีคาร์บอนต่ำลง ใครผลิตได้คือผู้ชนะ ส่งผลให้เกิดการพยายามหาน้ำมันที่สะอาดขึ้น หรือก๊าซ LPG ที่สะอาดขึ้น ใครละเลยต่อสิ่งแวดล้อมราคาที่ต้องจ่ายก็จะแพง

 

อีกเรื่องคือภาษีแบตเตอรี่ ปัจจุบันยังใช้ภาษีแบบเดียวกันหมด ต่อไปจะเป็นระบบขั้นบันได เพราะแบตเตอรี่แต่ละชนิดสร้างมลพิษแตกต่างกัน ควรจะเก็บภาษีแตกต่างกันเพื่อสร้างแรงจูงใจให้ผู้ผลิตผลิตแบตเตอรี่ที่เป็นมิตรกับสิ่งแวดล้อมมากขึ้น

ทั้งหมดนี้นำไปสู่การก้าวไปสู่เศรษฐกิจสีเขียวโดยไม่เป็นภาระกับประชาชน