สำรวจโมเดล IR ญี่ปุ่น บทเรียนสำคัญสู่กาสิโนถูกกฎหมายในไทย

ในขณะที่ประเทศไทยกำลังเข้าสู่จุดเปลี่ยนครั้งใหญ่ด้านนโยบาย เมื่อรัฐบาลเร่งผลักดันร่าง พ.ร.บ.การประกอบธุรกิจสถานบันเทิงครบวงจร พ.ศ. ... หรือที่รู้จักกันในชื่อ "เอ็นเตอร์เทนเมนต์คอมเพล็กซ์" ซึ่งมีกาสิโนเป็นส่วนประกอบสำคัญ เข้าสู่การพิจารณาของสภาผู้แทนราษฎรในวันที่ 9 เมษายน 2568 นี้ เสียงสนับสนุนและคัดค้านต่างพากันถาโถมเข้ามา

 

หากมองไปรอบโลก หนึ่งในต้นแบบที่น่าจับตาคือ “โมเดลรีสอร์ทครบวงจร” (Integrated Resort: IR) ของญี่ปุ่น ซึ่งถูกยกให้เป็นหนึ่งในโมเดลการออกแบบนโยบายกาสิโนที่สมดุลที่สุด ระหว่างการเติบโตทางเศรษฐกิจ และการคุ้มครองสังคมอย่างเข้มงวด

 

 

กฎหมาย 2 ฉบับ ปูรากฐานสู่รีสอร์ทครบวงจร

ญี่ปุ่นใช้เวลาเกือบสิบปีศึกษาและวางโครงสร้างนโยบายก่อนเปิดทางกาสิโนถูกกฎหมาย โดยออกกฎหมายหลัก 2 ฉบับ คือ

 

Act on Promotion of Development of Specified Integrated Resort Districts (2016)
เป็นกฎหมายปักธงทิศทางใหญ่ในการพัฒนา IR ที่รวมกาสิโน ศูนย์ประชุม สถานบันเทิง และที่อยู่อาศัยในพื้นที่เดียวกัน โดยให้รัฐบาลเป็นผู้กำหนดพื้นที่ พร้อมเปิดช่องทางออกกฎหมายลูกเพิ่มเติมในภายหลัง

 

Act on Development of Specified Integrated Resort Districts (2018)
กฎหมายฉบับนี้ลงลึกถึงกลไกการพัฒนา IR รวมถึงกำกับดูแลการจัดตั้งกาสิโน โดยแบ่งอำนาจระหว่างรัฐบาลกลางและท้องถิ่นอย่างชัดเจน และเปิดโอกาสให้เอกชนเข้ามามีส่วนร่วมตั้งแต่ขั้นตอนวางแผน

 

 

IR ไม่ใช่แค่คาสิโน แต่คือเมืองท่องเที่ยวระดับโลก

สิ่งที่ทำให้โมเดลญี่ปุ่นโดดเด่นคือ การออกแบบให้ คาสิโนเป็นเพียงส่วนเล็ก (ไม่เกิน 3%) ของโครงการ IR โดยต้องมีองค์ประกอบอื่น ๆ ประกอบด้วย เช่น:

• ศูนย์ประชุมระดับนานาชาติ
• สถานที่จัดแสดงสินค้า
• พื้นที่ส่งเสริมศิลปวัฒนธรรม
• โรงแรมและที่พักหรูมาตรฐานโลก
• แหล่งบันเทิงและสันทนาการครบวงจร

เป้าหมายหลักของญี่ปุ่น ไม่ใช่การแสวงหากำไรจากการพนันเพียงอย่างเดียว แต่เป็นการยกระดับการท่องเที่ยว สร้างงาน และกระจายรายได้สู่ภูมิภาค

 

โอซาก้า-นางาซากิ กับ IR รุ่นบุกเบิก

หลังผ่านกระบวนการคัดเลือกอันเข้มข้น ญี่ปุ่นได้เลือกเพียง 2 พื้นที่นำร่อง คือ:

• โอซาก้า บนเกาะยูเมะชิมะ ร่วมทุนระหว่าง MGM Resorts และ ORIX
• นางาซากิ ที่อ่าวฮิเอ็น (Huis Ten Bosch) ร่วมทุนกับกลุ่มพัฒนาอสังหาฯ

 

ทั้งสองโครงการใช้เงินลงทุนระดับหลายแสนล้านบาท และมีกำหนดเปิดบริการราวปี 2028–2030 โดยญี่ปุ่นจำกัดโครงการ IR ระลอกแรกไว้เพียง 3 แห่ง เพื่อศึกษาผลกระทบก่อนขยายเพิ่ม

 

ก่อนหน้านี้ เมืองโยโกฮามาซึ่งเคยเป็นหนึ่งในตัวเลือกสำคัญ ได้ถอนตัวจากการแข่งขันเนื่องจากความกังวลของประชาชนในพื้นที่และการเปลี่ยนแปลงทางการเมืองท้องถิ่น ซึ่งสะท้อนให้เห็นถึงความสำคัญของการมีส่วนร่วมของชุมชนในกระบวนการตัดสินใจ

 

มาตรการคุ้มครองสังคม: ญี่ปุ่นไม่มองข้ามด้านมืด

เพื่อป้องกันปัญหา การพนันเกินขอบเขต ญี่ปุ่นออกมาตรการควบคุมเข้มข้นแบบที่หลายประเทศยังไม่มี เช่น:

1.จำกัดการเข้าเล่นของคนญี่ปุ่น: เสียค่าธรรมเนียม 6,000 เยนต่อครั้ง จำกัดไม่เกิน 3 ครั้ง/สัปดาห์

2.ต้องแสดงบัตรทุกครั้ง และมีระบบเชื่อมต่อข้อมูลกับทะเบียนราษฎร์

3.ครอบครัวสามารถยื่นห้ามสมาชิกเข้ากาสิโนได้

4.ห้ามโฆษณากาสิโนในที่สาธารณะ

5.รายได้จากคาสิโนต้องจัดสรรเพื่องานสังคมและป้องกันปัญหาอาชญากรรม

 

5 บทเรียนสำคัญที่ไทยควรหยิบยืม

ญี่ปุ่นให้แบบเรียนที่ทรงพลัง ซึ่งหากไทยจะเดินหน้าเอ็นเตอร์เทนเมนต์คอมเพล็กซ์อย่างมีคุณภาพ อาจพิจารณาประเด็นเหล่านี้:

1. ออกกฎหมายแบบ “2 จังหวะ” ค่อยเป็นค่อยไป เปิดช่องศึกษา-ปรับปรุงต่อเนื่อง
2. จำกัดขนาดกาสิโน ให้เป็นเพียง “ส่วนเสริม” ไม่ใช่ “พระเอก” ของโครงการ
3. ให้ท้องถิ่นมีอำนาจวางแผน เพื่อสะท้อนเสียงประชาชนในพื้นที่
4. สร้างระบบควบคุมทางสังคมแบบรัดกุม ไม่ใช่แค่มี แต่ต้องใช้จริง
5. เริ่มจากจำนวนน้อย ศึกษาผลกระทบก่อนขยายสู่ระดับประเทศ

 

บทสรุป: พัฒนาเศรษฐกิจอย่างมีจริยธรรม

โมเดลของญี่ปุ่นพิสูจน์แล้วว่า “กาสิโนถูกกฎหมาย” ไม่จำเป็นต้องเท่ากับ “ปล่อยปละละเลย” หากออกแบบระบบให้รัดกุม มีความรับผิดชอบ และชัดเจนว่าใครได้ ใครเสีย

สำหรับประเทศไทย นี่คือจุดเริ่มต้นของการตั้งคำถามใหญ่:
เราพร้อมหรือยังที่จะเติบโตทางเศรษฐกิจ โดยไม่ทิ้งสังคมไว้ข้างหลัง?