ภิกษุสงฆ์อาพาธ

โดย พรเทพ เฮง

พระสงฆ์ที่บวชเข้ามาพระธรรมวินัย แม้บางรูปจะได้บรรลุธรรมชั้นสูง แต่ก็หาหลีกเลี่ยงความเจ็บไข้ได้ป่วย ซึ่งเป็นเรื่องธรรมดาของชีวิตไปได้ไม่ ในบาลีพระไตรปิฎก จึงพบเหตุการณ์ต่างๆ เกี่ยวกับความเจ็บไข้ได้ป่วย ตลอดวิธีการเยียวยารักษาความเจ็บไข้ได้ป่วยเหล่านั้น

พระไตรปิฎก เล่มที่ 5 พระวินัยปิฎก เล่มที่ 5 มหาวรรค ภาค 2 เรื่องพระอาพาธโรคท้องร่วงได้กล่าวถึง องค์ของภิกษุอาพาธที่พยาบาลได้ยาก5 อย่าง องค์ของภิกษุอาพาธที่พยาบาลได้ง่าย 5 อย่าง องค์ของภิกษุผู้ไม่เข้าใจพยาบาล 5 อย่าง องค์ของภิกษุผู้เข้าใจพยาบาล 5 อย่าง ซึ่งเป็นพระธรรมวินัยในหมู่ภิกษุสงฆ์มาจนถึงปัจจุบันนี้

เมื่อพิจารณาหลักฐานโดยภาพรวมเท่าที่ปรากฏอยู่ในคัมภีร์พระไตรปิฎกแสดงให้เห็นข้อเท็จจริงอย่างหนึ่งว่า การแพทย์สมัยพุทธกาลนับว่ามีความเจริญก้าวหน้าพอสมควร การแพทย์สมัยพุทธกาล มีวิธีการรักษาตามความหลากหลายของโรค

ทั้งการดูแลป้องกันตัวเองให้ปลอดภัยจากโรคภัยไข้เจ็บเบื้องต้น ตามหลักการที่สำคัญของพระพุทธศาสนาที่สอนว่า ความไม่มีโรคเป็นลาภอันประเสริฐ และสมณธรรมจะเป็นไปได้ด้วยดี ก็ด้วยมีสุขภาพดี ไม่มีโรคภัยไข้เจ็บเบียดเบียน

วิธีการรักษา หมายถึง การลงมือบำบัด ขจัด ปัดเป่าความเจ็บไข้ได้ป่วยนั้นๆ ด้วยวิธีการต่างๆ คือรักษาโดยการวิธีการทางการแพทย์ ความเจ็บไข้ได้ป่วยของพระภิกษุที่มีหลักฐานจารึกไว้ในคัมภีร์พระไตรปิฎก มีทั้งระดับธรรมดาระดับปานกลาง กระทั่งระดับรุนแรง ขึ้นอยู่กับสถานการณ์เวลานั้น การรักษาส่วนใหญ่ก็ใช้ยา

อย่างไรก็ตาม ยาเหล่านี้สามารถช่วยป้องกันและบรรเทาความเจ็บไข้ในระดับหนึ่งเท่านั้น ในกรณีที่อาการหนักก็ได้แต่ดูแลกันตามมีตามเกิดช่วยได้ก็มี ช่วยไม่ได้ต้องปล่อยให้ตายไป

การรักษาโดยการสวดพระปริตรให้ฟัง การสวดพระปริตร หมายถึงการใช้บทสวดต่างๆ สาธยายให้คนป่วยฟัง กรณีดังกล่าวนี้ พบทั้งกรณีการสวดให้ฆราวาสญาติโยมฟัง การสวดให้พระภิกษุด้วยกันฟัง รวมกระทั่งการสวดให้พระพุทธเจ้าฟัง

การสวดในลักษณะดังกล่าว ส่งผลหลายลักษณะ เช่น ในรายที่อาการหนักไม่ไหว ไม่รอดแล้ว ก็ถือเป็นการช่วยประคองจิตให้อยู่ในฐานะที่ควร ที่เหมาะสมอย่างน้อยก็พอจะประกันได้ว่า หากตายไปในสภาพจิตแบบนี้ ไม่ไปสู่ทุคติแน่นอนข้อนี้ได้กลายมาเป็นแบบแผนสำหรับการปฏิบัติของชาวพุทธในปัจจุบัน

ในรายที่เป็นพระสงฆ์สาวก ท่านได้รับการฝึกจิตมาดีแล้ว ท่านมีพลังจิตสูงการสวดพระปริตร จะส่งผลให้ท่านหายจากอาการป่วยไข้ได้ การรักษาโรคด้วยการสวดพระปริตรให้ฟังจึงพบเห็นได้บ่อยทั้งในคัมภีร์พระไตรปิฎก และคัมภีร์อรรถกถา เรียกพระสูตรนี้ว่า มหากัสสปะโพชฌงคะสูตร มหาโมคคัลลานะโพชฌงคะสูตร และมหาจุนทะโพชฌงคะสูตร

นอกจากพระสูตรดังกล่าวแล้ว ยังมีพระสูตรอื่นๆ ที่บันทึกหลักฐานการใช้พระปริตรสวดเพื่อบรรเทาอาการอาพาธ เช่น ในคิริมานนทะสูตร ซึ่งในพระสูตรนี้ใช้บทสวดที่เกี่ยวข้องกับไตรลักษณ์ โดยมีจุดมุ่งหมายเพื่อให้ผู้ป่วยคลายความยึดมั่นถือมั่นในรูป เวทนา สัญญา สังขาร และวิญญาณ

ปัจจุบันภิกษุสงฆ์อาพาธมาจากโรคเรื้อรังที่กินอาหารล้นโภชนาการและกำลังกลายเป็นวิกฤตสุขภาพอยู่ในทุกวันนี้