วันป้องกันการฆ่าตัวตายโลกแกะหลงฝูงที่หวนกลับ

โดย...วันพรรษา อภิรัฐนานนท์/ภาพ ทวีชัย ธวัชปกรณ์/คลังภาพโพสต์ทูเดย์

(file ชื่อ suicide ส่งไปที่กราฟฟิคแล้วแต่เขายังไม่ส่งกลับมาให้)

ความตั้งใจคือจะไปเรียนต่อภาษา แต่ก็ล้มเหลว ภาษาอังกฤษที่เคยภูมิใจว่าพูดได้ แต่เมื่อไปใช้ชีวิตอยู่ต่างประเทศจริงๆ กลับกลายเป็นภาษาอังกฤษที่เจ้าของภาษาฟังไม่รู้เรื่อง ภายใต้ความกดดันของสภาพแวดล้อม การงาน ภาระความรับผิดชอบ และแม้แต่เพื่อน ขวัญนภา ชูแสง ตัดสินใจฆ่าตัวตาย

ขวัญนภา โทรศัพท์กลับมาหาน้องสาวที่กรุงเทพฯ ซึ่งทำงานเป็นอาสาสมัครอยู่ที่สมาคมสมาริตันส์แห่งประเทศไทย ซึ่งได้ส่งผ่านกรณีของเธอให้กับเพื่อนที่สมาคมทำการพูดคุย ใช้เวลานานกว่าหลายเดือน ขวัญนภา จึงได้สติ ก่อนจะตั้งหลักและกลับมาใช้ชีวิตอย่างเข้มแข็ง ห้วงเวลาแห่งการเปลี่ยนผ่าน เปลี่ยนตัวตนของเธอไปตลอดกาล

 

สมาริตันส์ฯ เป็นองค์กรระหว่างประเทศ ก่อตั้งขึ้นครั้งแรกในปี 2496 ที่ประเทศอังกฤษ ให้บริการเป็นเพื่อนพูดคุยทางโทรศัพท์ โดยมีวัตถุหลักเพื่อป้องกันการฆ่าตัวตาย การทำงานตั้งอยู่บนหลักการที่จะไม่เกี่ยวข้องกับศาสนา ปรัชญาหรือลัทธิการเมือง ผู้ก่อตั้งคือ สาธุคุณแชด วาราห์ (REV. Chad Varah) ซึ่งเปิดสำนักงานให้บริการด้านจิตวิทยา ต่อมาจึงมีผู้ร่วมอุดมการณ์ ทำหน้าที่เป็นอาสาสมัครรับฟังเพื่อคลายทุกข์

ส่วนชื่อสมาริตันส์ มาจากเรื่องราวในคัมภีร์ไบเบิลของศาสนาคริสต์ ใช้เรียกผู้ที่อยู่ในอาณาจักรสมาเรีย ซึ่งเป็นอาณาจักรโบราณในดินแดนปาเลสไตน์ และได้รับยกย่องว่าเป็นผู้มีเมตตาสูง สำหรับสมาริตันส์ในประเทศไทย ก่อตั้งครั้งแรกปี 2521 ใช้ดอกสมาเรีย หรือดอกสมาริตันส์ (ดอกบัวสวรรค์) ที่ขึ้นตามพื้นดินเตี้ยๆ แต่สามารถมองเห็นในความงามได้ เป็นสัญลักษณ์แทนการมองเห็นในคุณค่ามนุษย์ แม้เจ้าตัวจะมองไม่เห็นก็ตาม

 

ตระการ เชนศรี ผู้อำนวยการสมาคมสมาริตันส์ฯ เล่าว่า วันที่ 10 ก.ย.ของทุกปี คือ วันป้องกันการฆ่าตัวตายโลก เพื่อตระหนักถึงคุณค่าความเป็นมนุษย์ และเพื่อรณรงค์ป้องกันการฆ่าตัวตายในทุกรูปแบบ ภายใต้หลักการที่ว่า มนุษย์ทุกคนมีค่า และสมควรได้รับการช่วยเหลือไม่ว่าจะเป็นใคร

“ไม่ว่าคุณจะเป็นอาชญากร เป็นคนไข้โรคจิต เป็นเมียหลวง เป็นเมียน้อย เป็นคนขี้แพ้ เป็นนักพนัน หรือเป็นโรคภัยที่สังคมรังเกียจ ไม่ว่าคุณจะเป็นใคร เรายินดีรับฟังคุณอย่างไม่มีเงื่อนไข สิ่งที่สมาคมจะไม่ทำเลยคือการตัดสินผู้โทร ไม่ว่าคุณจะเป็นใคร ณ ขณะนั้นเราคือเพื่อน”

ตระการ เล่าว่า คนที่คิดจบชีวิตตัวเอง ไม่ใช่เพราะมีปัญหาแล้วแก้ไม่ได้ หนีปัญหา ไม่สู้ปัญหา แต่เป็นเพราะโดดเดี่ยว คิดว่าตัวเองต้องรับผิดชอบกับปัญหาที่เกิดขึ้นเพียงลำพัง คนกลุ่มนี้คือกลุ่มเสี่ยงฆ่าตัวตาย เพราะคิดว่าไม่มีประโยชน์ที่จะอยู่ต่อไป หากในมุมมองของสมาคมแล้วถือว่า มนุษย์ทุกคนมีศักยภาพในการแก้ไขปัญหาของตัวเองได้ หน้าที่ของสมาคมคือการเติมช่องว่างทางอารมณ์และเหตุผลให้กับทุกคนที่โทรเข้ามา

 

“คนที่ฆ่าตัวตาย ไม่ใช่เพราะแก้ปัญหาไม่ได้ แต่เพราะโดดเดี่ยว” ตระการ เล่า

ในการพูดคุยทางโทรศัพท์ ผู้พูดและผู้ฟังจะไม่เห็นหน้าหรือเปิดเผยตัวซึ่งกันและกัน ทุกอย่างเป็นความลับ และไม่มีใครตัดสินใคร โดยสมาคมจะมุ่งเป็นกระจกสะท้อนปัญหาให้เห็น และให้ตระหนักถึงสิ่งต่างๆ รวมทั้งผลกระทบที่จะเกิดขึ้น ก่อนที่ผู้โทรจะตัดสินใจด้วยตัวเอง แม้ว่าสุดท้ายแล้วคือการฆ่าตัวตาย ก็ต้องเคารพการตัดสินใจนั้น อย่างไรก็ตาม อย่างน้อยที่สุดขอแค่โทรมาคุยก่อน

ในช่วงวิกฤตทางอารมณ์ ผู้คิดปลิดชีพมักไม่เป็นตัวของตัวเอง ไม่เห็นคุณค่าของตัวเอง ในการพูดคุยทางโทรศัพท์ สมาคมจะดึงอารมณ์ของผู้โทรให้กลับมาอยู่ในระดับปกติก่อน จากนั้นจึงพูดคุยช่วยคิดหรือสะท้อนในมุมต่างๆ เช่น “ถ้าคุณตายแล้ว คุณพ่อคุณแม่ของคุณ หรือลูกของคุณจะมีความรู้สึกอย่างไร หรือจะอยู่อย่างไรต่อไป”

“ที่ปลายสายโทรศัพท์อีกข้าง บางคนถือโทรศัพท์ด้วยมือข้างหนึ่ง และอีกข้างหนึ่งมีปืนที่เตรียมบรรจุกระสุนพร้อมอยู่แล้ว ระดับอารมณ์ถือว่าอยู่ในภาวะวิกฤต เราต้องดึงเขากลับมาก่อน” ตระการ เล่า

 

สุวพร (นามสมมติ) หนึ่งในอาสาสมัครสมาริตันส์ เล่าว่า ในทางปฏิบัติคือการใช้หลักความนิ่งสยบความเคลื่อนไหว หลักการคือไม่ตัดสินว่าใครถูกใครผิด ค่อยๆ รับฟัง เปิดโอกาสให้ผู้พูดได้พูดในสิ่งที่ต้องการอย่างเต็มที่ ฟังและช่วยเขาคิด ภายใต้หลักการที่ว่า เราไม่ใช่เขา เราตัดสินใจแทนเขาไม่ได้

“ฟังอย่างจริงใจ ฟังอย่างเห็นอกเห็นใจ ฟังอย่างไม่มีเงื่อนไขและไม่ตัดสิน นี่คือพลังแห่งการรับฟังที่อาจช่วยชีวิตเพื่อนมนุษย์” สุวพร เล่า

สุวพร เล่าว่า การทำงานให้สมาริตันส์ ผลตอบแทนไม่ใช่ตัวเงินหรือคำสรรเสริญ หากเป็นการเติบโตจากภายใน บทสนทนาที่เธอทำหน้าที่สัปดาห์ละ 4 ชั่วโมง ตลอดระยะเวลากว่า 27 ปีที่ผ่านมา คือทักษะของชีวิต ที่สอนให้รู้ว่าทุกอย่างมีสองด้าน หรือเมื่อตัวเองมีมรสุมเกิดขึ้น ก็ยังได้นำมาบทเรียนต่างๆ มาเยียวยาตัวเอง

“หลายคนโทรกลับมาขอบคุณเราว่า ถ้าไม่มีเราในวันนั้น เขาอาจจบชีวิตตัวเองไปแล้ว ไม่เฉพาะแต่ตัวเขา แต่ญาติพี่น้องที่คงเสียใจ ถ้าคุณเป็นคนหนึ่งที่กำลังคิดอยากฆ่าตัวตาย อยากให้เปิดโอกาสให้ตัวเองบ้าง” สุวพร กล่าว

 

สำหรับสถิติการฆ่าตัวตายในประเทศไทย ตระการ เล่าว่า คนไทยที่ฆ่าตัวตายสำเร็จมีจำนวน 4,000 คนต่อปี ผู้หญิงที่คิดฆ่าตัวตายมีมากกว่าผู้ชาย แต่สัดส่วนผู้ชายฆ่าตัวตายสำเร็จมีมากกว่า คือ 75% ผู้หญิงฆ่าตัวตายสำเร็จ 25% ปัญหาที่นำไปสู่ความตายส่วนใหญ่เป็นความสัมพันธ์ระหว่างคนในครอบครัว สามี ภรรยา ความซื่อสัตย์และความรักที่จืดจาง รองลงมา 15% คือ ปัญหาผู้ป่วยทางจิต ส่วนที่เหลือไล่เลี่ยกันระหว่างปัญหาการงาน การเงิน หนี้สิน ปัญหาทางเพศ ปัญหาความเหงา

ส่วนสถิติการฆ่าตัวตายโลก WHO ระบุว่า ประเทศที่ฆ่าตัวตายมากที่สุด คือ กรีนแลนด์ รองลงมาคือ เกาหลีใต้ ส่วนไทยอยู่อันดับที่ 58 จังหวัดที่ฆ่าตัวตายมากที่สุด คือ ลำพูน และแม้ในช่วง 5 ปีที่ผ่านมา แนวโน้มอัตราการฆ่าตัวตายจะค่อยๆ ลดลง แต่ในเรื่องของชีวิตคนแล้ว ก็ไม่น่าที่จะให้เกิดการสูญเสียแม้แต่คนเดียว

เราทั้งหลายคือผู้ใช้เวลาของคืนและวัน อยู่ชั่วไม่นานนัก ทุกคนก็จะจากไปด้วยกันทั้งหมดทั้งสิ้น สำคัญอยู่ที่ในระหว่างมีชีวิต เราได้ทำอะไรกับคืนวันเหล่านั้น ใคร่ครวญให้ดีก่อนที่จะจากกันไปในวันคืน

สมาริตันส์ฯ เปิดทำการ 12.00-22.00 น. ที่เบอร์โทรศัพท์ 02-713-6793

จับ 3 สัญญาณอันตรายป้องกันคนใกล้ชิดฆ่าตัวตาย

รู้หรือไม่ว่า ทุกๆ ชั่วโมงที่ผ่านไป มีผู้คนต้องจบชีวิตลงจากการฆ่าตัวตายมากกว่า 46 คน เขาเหล่านั้นอาจคือคนใกล้ๆ คุณ พึงระวัง 3 สัญญาณอันตรายต่อไปนี้ หากคุณมองเห็นก็อาจจะไม่สายเกินไป

1.คนที่มีความคิดฆ่าตัวตาย จะเก็บตัว จะอยู่คนเดียว ซึมเศร้า ไม่มีความสัมพันธ์กับผู้อื่น หน้าตาเศร้าสร้อย อมทุกข์ เหมือนมีอะไรอยู่ในใจ

2.ให้จับสัญญาณจากสิ่งที่เขาพูด เช่น “ถ้าหากว่าฉันไม่อยู่ คงไม่มีใครรู้สึกอะไรมั้ง” “ตัวฉันช่างไม่มีค่าอะไรเลย” หรือ “ถ้านอนหลับไปเลยโดยไม่ต้องตื่นขึ้นมาอีก คงจะดีมากนะ” คำพูดลักษณะนี้ ผู้คิดจบชีวิตตัวเองมักเปรยกับคนใกล้ตัว ถือเป็นสัญญาณที่ชัดเจนที่สุด

3.มีการเปลี่ยนแปลงด้านบุคลิกภาพอย่างเฉียบพลัน เกิดได้ 2 ทาง จากคนที่เคยยิ้มแย้มแจ่มใส กลายเป็นคนเศร้า เก็บตัว หรือจากคนที่เคยเศร้าๆ เหงาๆ กลับกลายเป็นสดชื่นแจ่มใสแบบปัจจุบันทันด่วน