อวสานด่านลอย "ตำรวจจราจร" ต้องปรับตัว

โดย...วรรณโชค ไชยสะอาด

หลังจากมีคำสั่งให้ยกเลิกด่านลอยทั่วประเทศ พร้อมทั้งให้ประชาชนสามารถถ่ายภาพ หรือคลิปวีดีโอเข้ามาร้องเรียนได้ หากพบว่ามีการตั้งด่านอย่างไม่ถูกต้อง โดยจะมีบทลงโทษอย่างเด็ดขาดต่อเจ้าหน้าที่ตำรวจที่ฝ่าฝืนคำสั่ง ทั้งหมดนี้เรียกกระแสชื่นชมจากผู้ใช้รถใช้ถนนได้อย่างถล่มทลาย

แต่ท่ามกลางการจับจ้องจากสังคม ส่งผลให้เจ้าหน้าที่ตำรวจจราจรต้องเผชิญกับภาวะกดดัน สับสน ลังเลในการปฏิบัติหน้าที่อย่างหลีกเลี่ยงไม่ได้

พ.ต.อ. เอกรักษ์ ลิ้มสังกาศ รองผู้บังคับการตำรวจจราจร (บก.จร.) จะมาพูดถึงแนวทางการปฏิบัติหน้าที่ของตำรวจจราจร ไขข้อสงสัยเกี่ยวกับเรื่องด่านลอย จนถึงความรู้สึกที่มีต่อแรงกดดันจากประชาชน

หลังคำสั่งยกเลิกด่านลอยมีผลกระทบต่องานทำงานยังไงบ้าง

คำว่า"ด่านลอย"ไม่เคยปรากฎอยู่ในระเบียบปฎิบัติของเจ้าหน้าที่ตำรวจ มีเพียงแค่"จุดตรวจ"กับ"จุดสกัด"เท่านั้น

ข้อถกเถียงหลายวันที่ผ่านมา อยากให้เข้าใจว่าด่านจ๊ะเอ๋หรือด่านลอย เราห้ามตั้งอยู่แล้ว พวกไปโบกรถ เดินวนรอบคัน หาเรื่องจับผิด แบบนี้เราห้ามอยู่แล้ว แต่จุดตรวจและจุดสกัดที่เมื่อก่อนกำหนดข้อบังคับเพียงแค่ว่า นายตำรวจสัญญาบัตรหรือยศร้อยตรีขึ้นไปสามารถเป็นหัวหน้าจุดตรวจได้ ตอนนี้กำลังมีการกำหนดหลักเกณฑ์ว่าหัวหน้าชุดควรต้องมีวุฒิภาวะสูงขึ้นหรือไม่ เรื่องนี้ยังไม่ชัดเจน หลายหน่วยงานกำลังรอคำสั่งเพื่อปฎิบัติให้ถูกต้องตามระเบียบ ทำให้เจ้าหน้าที่หลายรายยังมีความสับสนในการออกปฎิบัติหน้าที่

ปัจจุบันสำนักงานตำรวจแห่งชาติอยู่ระหว่างการปรึกษาหารือและออกหลักเกณฑ์ข้อกำหนดอย่างเป็นทางการ คาดว่าภายในสัปดาห์นี้จะมีความชัดเจน แต่สำหรับด่านตรวจแอลกอฮอล์ และตรวจมลพิษควันดำยังตั้งอยู่เหมือนเดิม ไม่ได้ยกเลิก
 
ด่านตรวจ จุดตรวจ จุดสกัดที่ถูกต้อง เป็นอย่างไร

ว่ากันให้ชัดเจนเลยคือ "ด่านตรวจ" จะต้องเป็นสถานที่ชัดแจ้งเป็นการถาวร และต้องได้รับอนุมัติจากคณะรัฐมนตรี

ส่วนใหญ่พบเห็นกันประจำคือ "จุดตรวจ" หมายถึงสถานที่ที่ตำรวจออกมาปฏิบัติหน้าที่ตรวจค้น เพื่อจับกุมผู้กระทำความผิด โดยได้รับการอนุญาตจากกองบังคับการ มีแผนงานการจัดตั้งที่แน่นอนชัดเจนว่าจะตั้งที่ไหน เวลาเท่าไหร่ ใครเป็นผู้ควบคุม เมื่อเสร็จสิ้นภารกิจแล้วจะต้องยุบเลิกจุดตรวจทันที

การตั้งด่านจะต้องมีเครื่องหมายจราจรว่า หยุดตรวจ มีสิ่งกีดขวางหรือสัญญาณให้เป็นที่สังเกตเห็นได้ง่ายในระยะไกล ส่วนในเวลากลางคืนต้องจัดให้มีแสงสว่าง และมองเห็นในระยะไม่น้อยกว่า 150 เมตรก่อนถึงจุดตรวจ รวมทั้งต้องมีแผ่นป้ายแสดงยศ ชื่อ นามสกุล และตำแหน่งของหัวหน้าเจ้าหน้าที่ตำรวจประจำด่านตรวจและจุดตรวจ พร้อมทั้งจะต้องมีแผ่นป้ายแสดงข้อความว่า หากพบเจ้าหน้าที่ทุจริต หรือประพฤติมิชอบให้แจ้ง ผู้บังคับการ พร้อมเบอร์โทรฯ มองเห็นในระยะไม่น้อยกว่า 15 เมตร

ส่วน"จุดสกัด"หรือที่ประชาชนหลงเรียกว่าด่านลอย เป็นอำนาจของสน.ท้องที่ หมายถึงสถานที่ที่เจ้าพนักงานตำรวจออกปฏิบัติหน้าที่ตรวจค้น เพื่อจับกุมผู้กระทำความผิดในกรณีที่มีเหตุฉุกเฉินหรือจำเป็นเร่งด่วนเกิดขึ้น จุดสกัดจะตั้งเป็นการชั่วคราวและจะต้องยุบเลิกเมื่อเสร็จสิ้นภารกิจ เรื่องนี้มีการถกเถียงกันมาก เพราะที่ผ่านมามีการลักลอบตั้งกันเองเป็นจำนวนมาก 

จุดสกัดหรือด่านลอยมีความสำคัญอย่างไร

สมมติมีการปล้นธนาคาร สาขาฟอร์จูน แล้วโจรหลบหนีไปทางรัชดา มุ่งหน้ารัชวิภา ถามว่าเราควรตั้งจุดสกัดรถคนนี้ไหม ก็ต้องมี แต่ต้องจำเป็นกับพฤติการณ์ด้วย ต้องหาระเบียบที่ชัดเจน เพื่อให้สามารถอธิบายกับสังคมได้

ส่วนด่านจ๊ะเอ๋หรือด่านลอย เป็นความสามารถส่วนตัว พวกโจรมุมตึก มุมเสา ผิดกฎหมายอยู่แล้ว ไม่อนุญาตให้ทำ แต่ว่าตำรวจก็มานั่งตะแบงกันว่าที่กระทำการจับกุมไปเพราะเป็นความผิดซึ่งหน้า วันนี้เราจะพยายามทำให้ทุกอย่างให้อยู่ในระเบียบและมีกรอบที่ชัดเจน 

จริงไหมที่ว่ายกเลิกด่านลอยจะทำให้อาชญากรรมยิ่งเพิ่มขึ้น

ได้อย่างก็ต้องเสียอย่าง การยกเลิกอาจจะลดความขัดแย้งระหว่างตำรวจกับประชาชนลงได้ แต่ต้องยอมรับว่าการควบคุมยาเสพติดอาจมีประสิทธิภาพลดลงด้วย เป็นหน้าที่ที่ผู้บังคับบัญชาต้องพิจารณาว่าจะเลือกทางไหน

ความขัดแย้งที่เกิดขึ้นต้องยอมรับอย่างว่า หลายครั้งมาตราฐานการทำงานของเจ้าหน้าที่ต่ำ ไปหาเรื่องประชาชนก็มีให้เห็น บางนายก็ไม่เข้าใจกฎหมายดีพอ เลือกจับประชาชนตาม พ.ร.บ.รถยนต์ พ.ศ.2522 แทนที่จะจับตาม พ.ร.บ.จราจรทางบก พ.ศ.2522 ทำให้เกิดข้อโต้เถียงกัน โดยเฉพาะข้อหาที่ต้องใช้ดุลยพินิจ เช่น ดัดแปลงสภาพรถ เรื่องนี้มีการเสนอไปยังผู้ใหญ่แล้วว่าข้อหานี้จุดสกัดห้ามจับ ต้องจับใน พ.ร.บ.จราจรฯ หรือความผิดที่ชัดเจนเท่านั้น เช่น ไม่เสียภาษี ไม่ติดแผ่นป้ายทะเบียน หรือไม่มีใบอนุญาตขับขี่ ข้อหาพวกนี้ไม่ต้องมานั่งวินิจฉัย

แล้วควรจัดการความผิดซึ่งหน้าอย่างไร

ความผิดซึ่งหน้าที่ควรจะจับคือ ข้อหาที่ผิดตามพระราชบัญญัติจราจรทางบก สมมติ ตำรวจจราจรโบกรถอยู่กลาง 4 แยก มีมอเตอร์ไซค์ไม่สวมหมวกกันน็อคขับผ่านมา หรือรถวิ่งย้อนศร ฝ่าไฟแดง วิ่งบนทางเท้า หรือไม่สวมป้ายทะเบียน ข้อหาหลักๆชัดเจนที่ไม่ต้องใช้ดุลพินิจ แบบนี้ต้องจับ

แต่เอาเข้าจริงๆ ทุกวันนี้โดนใบสั่ง 10 คน มีมาเสียค่าปรับแค่  3 คน อีก 7 คนด่าตำรวจแกล้ง เรื่องมันเป็นแบบนี้

แล้วประเด็นถกเถียงกันบ่อยๆเรื่อง “แซงขวา”ล่ะ

พ.ร.บ.จราจรทางบกพ.ศ.2522 ระบุว่า ให้รถจักรยานยนต์วิ่งชิดซ้าย แต่ในความเป็นจริงสภาพการจราจรบ้านเรามันวิ่งซ้ายไม่ไหว คนเลยออกขวา พอออกขวาตำรวจก็จับ ถามว่าตำรวจจับตามกฎหมายไหม ก็ใช่ แต่เป็นข้อหาที่ไม่ได้รับการยอมรับ จริงๆควรจะแก้ไขปรับปรุงและหาทางออก เพื่อให้เหมาะสมกับสภาพปัจจุบัน เลยกลายเป็นข้อหาที่ทำให้ทะเลาะกันบ่อยๆ

สรุปแล้ว ประชาชนสามารถถ่ายภาพหรือคลิปวีดีโอการทำงานของตำรวจได้ไหม

ถ่ายได้ ไม่ว่าตำรวจจะถ่ายประชาชน หรือประชาชนถ่ายตำรวจ ถ่ายได้นั้น ไม่มีระเบียบห้าม เพียงแต่ว่าถ่ายแล้วขอให้สื่อสารออกไปตรงตามข้อเท็จจริง สมมติว่าถ่ายตำรวจขณะกำลังตั้งด่านก็ต้องถ่ายให้ครบไม่ใช่เพียงบางส่วน แล้วนำมาเผยแพร่

ยกตัวอย่างเช่น ขับรถไปเจอตำรวจ 2 นายตั้งด่านลอยเรียกรับเงิน แบบนี้ถ่ายมาเลย แต่ถ้าเขาตั้งเป็นจุดตรวจถูกต้องมีป้ายระบุชัดเจน แต่จงใจไม่ถ่ายป้าย ถ่ายเฉพาะตำรวจที่เข้ามาพูดคุยด้วยแล้วนำไปเผยแพร่แล้วไปบอกว่าเป็นด่านลอย ทำให้เกิดความเสียหาย แบบนี้ไม่ตรงกับข้อเท็จจริงและทำให้สังคมเข้าใจผิด ฉะนั้นขอฝากไปยังพี่น้องประชาชนว่า หากจะถ่ายการปฎิบัติหน้าที่ก็ต้องเผยแพร่ให้ตรงกับข้อเท็จจริง หากไม่ตรง อาจเข้าข่ายความผิดเรื่องเผยแพร่ข้อมูลอันเป็นเท็จตามพ.ร.บ.ว่าด้วยการกระทำความผิดเกี่ยวกับคอมพิวเตอร์ พ.ศ. 2550 ต้องระมัดระวังให้มากตรงนี้

ท่ามกลางการจับจ้องของประชาชนถือว่ากดดันไหม

ไม่กดดันครับ ตำรวจทำหน้าที่ตามปกติ โลกมันต้องเปลี่ยนแปลงไปตลอดเพื่อให้ทันกับสภาพสังคมปัจจุบัน เมื่อสภาพสังคมเป็นอย่างนี้ ตำรวจจราจรก็ต้องปรับตัว และกำหนดมาตราฐานใหม่ในการทำงาน เชื่อว่าไม่นานก็สามารถปรับตัวเข้ากับสภาพสังคมได้

ตำรวจมีเยอะมาก มีทั้งดีและไม่ดี วันนี้เราพยายามเอาคนไม่ดีออกมาจากระบบ แต่อยากให้ประชาชนส่งเสริมคนดีด้วย และหากพบเห็นตำรวจคนใดทำไม่ดีก็ส่งข้อมูลมา เราจะเอาออกจากระบบ วันหน้าคนดีก็จะมีมากกว่าคนไม่ดี ขอร้องว่าอย่าเหมารวมทั้งหมดว่าตำรวจเป็นคนเลวเลย

ต่อนี้ไปคงต้องรอดูการเปลี่ยนแปลงหลังจากนี้ว่าจะเปลี่ยนแปลงไปอย่างไรบ้าง องค์กรตำรวจต้องสร้างมาตรฐานให้เป็นที่ยอมรับของประชาชนให้ได้