บทเรียนจาก "เหมา เจ๋อตุง" สู่จุดยืนแข็งกร้าวของจีนต่อสหรัฐฯ

เมื่อสัปดาห์ที่ผ่านมา เหมา หนิง (Mao Ning) อธิบดีกรมสารนิเทศ กระทรวงการต่างประเทศจีน ได้โพสต์คลิปวิดีโอขาวดำที่แม้ความคมจะไม่ชัดเจนนัก แต่เต็มไปด้วยนัยยะสำคัญทางประวัติศาสตร์

 

คลิปดังกล่าวบันทึกภาพ “ประธานเหมา เจ๋อตุง” กล่าวสุนทรพจน์ในปี 1953 เพื่อแสดงจุดยืนท้าทายและต่อต้านสิ่งที่เขาเรียกว่า "การรุกรานของสหรัฐฯ ในเกาหลี"

 

 

ย้อนกลับไปในครั้งนั้น คิม อิลซุง ผู้นำเกาหลีเหนือและผู้ก่อตั้งราชวงศ์คิมซึ่งสืบทอดอำนาจมาถึงรุ่นที่สาม ได้นำทัพบุกเกาหลีใต้ซึ่งได้รับการสนับสนุนจากสหรัฐฯ 

 

เมื่อความพยายามในการรวมชาติเกาหลีด้วยกำลังทหารของคิมทำท่าจะล้มเหลว จีนได้ส่ง "อาสาสมัคร" เกือบ 3 ล้านคนเข้าร่วมสงคราม และสามารถยันสถานการณ์ไว้ได้จนเกิดภาวะหยุดยิงที่ยังคงดำเนินมาจนถึงปัจจุบัน

 

สัญลักษณ์จากภาพประวัติศาสตร์นี้ชัดเจนยิ่งนัก ในขณะที่โดนัลด์ ทรัมป์ กำลังโอ้อวดกับผู้สนับสนุนในวอชิงตันว่าผู้นำต่างชาติกำลังต่อคิว "จูบก้น" เขา

 

รัฐบาลจีนกลับประกาศจุดยืน "สู้จนถึงที่สุด"

ทรัมป์อาจกำลังจะได้เรียนรู้ว่าการดูหมิ่นปักกิ่งนั้นไม่ใช่เรื่องฉลาด ยิ่งเขาเล่นเกมแข็งกร้าวเท่าไร ปักกิ่งก็จะตอบโต้กลับอย่างแข็งกร้าวยิ่งขึ้นเท่านั้น

 

ความมุ่งมั่นที่จะ "สู้จนถึงที่สุด" นี้ มีรากฐานมาจากทั้งประวัติศาสตร์ร่วมสมัยและความกังวลต่ออนาคตของจีน นับตั้งแต่พรรคคอมมิวนิสต์จีน (CCP) ใช้กำลังทหารปราบปรามกลุ่มนักศึกษาผู้ประท้วงที่จัตุรัสเทียนอันเหมินในปี 1989

 

โฆษณาชวนเชื่อของพรรคได้ตอกย้ำแนวคิดเรื่อง "ศตวรรษแห่งความอัปยศ" (Century of Humiliation) เข้าไปในจิตสำนึกของชาวจีนรุ่นแล้วรุ่นเล่า

 

คำนี้หมายถึงช่วงเวลาระหว่างสงครามฝิ่นครั้งแรก (1839-1842) จนถึงปี 1949 ที่พรรคคอมมิวนิสต์ชนะสงครามกลางเมืองในจีน

 

เป็นยุคที่มหาอำนาจจักรวรรดินิยมตะวันตกบีบบังคับให้ราชวงศ์ชิงที่อ่อนแอต้องยอมจำนนในเรื่องการค้าและสิทธิสภาพนอกอาณาเขต ตามมาด้วยการล่มสลายของราชวงศ์ และการรุกรานของญี่ปุ่น

 

นับตั้งแต่ปี 1989 "ศตวรรษแห่งความอัปยศ" กลายเป็นแกนกลางของสารที่พรรคคอมมิวนิสต์จีนใช้ปลุกเร้าลัทธิชาตินิยมที่เจ็บแค้น

 

พร้อมคำมั่นสัญญาต่อประชาชนว่าพรรคจะทำให้จีนมั่งคั่งและทรงอำนาจ เพื่อที่จะไม่ถูกมหาอำนาจต่างชาติรังแกได้อีก

 

คำสัญญานั้นได้รับการเติมเต็มไปไม่น้อย โลกาภิวัตน์ การเข้าถึงตลาด และการลงทุนจากต่างประเทศ ได้ขับเคลื่อนการเติบโตในระดับเลขสองหลักนานถึงสามทศวรรษ

 

เปลี่ยนจีนจากสังคมชนบทที่ยากจนกลายเป็นมหาอำนาจทางอุตสาหกรรมในเมือง

 

แม้ว่าผลประโยชน์จากการเติบโตจะยังคงกระจายตัวไม่เท่าเทียมกันก็ตาม จีนในวันนี้ไม่ใช่แค่โรงงานโลกค่าแรงต่ำที่ผลิตสินค้ามูลค่าเพิ่มน้อยเหมือนในทศวรรษ 1990 อีกต่อไป

 

แต่ก้าวขึ้นมาเป็นผู้นำในเทคโนโลยีขั้นสูงและห่วงโซ่อุปทานหลายด้าน รวมถึงเทคโนโลยีที่จำเป็นสำหรับการเปลี่ยนผ่านด้านพลังงาน เทคโนโลยีระดับกลาง และการป้องกันประเทศ

 

ความท้าทายของจีนในปัจจุบันคือการนำพาประเทศฝ่าคลื่นลมที่รุนแรงขึ้นเพื่อรักษาการเติบโตต่อไป

 

เศรษฐกิจกำลังชะลอตัว วิกฤตภาคอสังหาริมทรัพย์ทำให้รัฐบาลท้องถิ่นจมอยู่กับหนี้สินและขาดรายได้

 

ภาคอุตสาหกรรมผลิตสินค้าออกมามากเกินกว่าที่ตลาดในประเทศจะบริโภคได้ แม้รัฐบาลจะพยายามกระตุ้นการใช้จ่ายภายในประเทศมานานนับทศวรรษ

 

การผลิตล้นเกินนี้นำไปสู่วงจรการแข่งขันตัดราคาอย่างดุเดือด และก่อให้เกิดแรงต้านจากคู่ค้าของจีนมากขึ้นเรื่อยๆ ซึ่งมองว่าจีนกำลัง "ทุ่มตลาด" สินค้าราคาถูกในตลาดต่างประเทศ

 

ขณะเดียวกัน ความผันผวนทางเศรษฐกิจที่เกิดขึ้นซ้ำๆ ก็ทำให้ประชาชนชาวจีนเกิดความวิตกกังวลเกี่ยวกับอนาคตของประเทศ

 

 

อย่างไรก็ตาม ยังมีอีกหนึ่งเส้นเรื่องในโฆษณาชวนเชื่อของจีนที่กำลังเข้ามาช่วยพยุงภาวะผู้นำที่กำลังเผชิญแรงกดดัน นั่นคือ

 

การแข่งขันที่ยาวนานกับสหรัฐอเมริกาเพื่อแย่งชิงอำนาจและอิทธิพลระดับโลก และวาทกรรมที่ว่าสหรัฐฯ มีเป้าหมายที่จะ "สกัดกั้น" จีนและขัดขวางการผงาดขึ้นมาของจีน

 

หลักฐานสนับสนุนแนวคิดนี้มีอยู่ไม่น้อย ไม่ว่าจะเป็นความเป็นปรปักษ์ที่เพิ่มสูงขึ้นจากทั้งสองพรรคการเมืองในวอชิงตันตลอดทศวรรษที่ผ่านมา การทบทวนนโยบายกลาโหมและความมั่นคง

 

หลายครั้งที่ระบุว่าจีนเป็นภัยคุกคามทางยุทธศาสตร์หลักของอเมริกา การจำกัดการขายเซมิคอนดักเตอร์ขั้นสูงให้แก่จีนเพื่อชะลอความก้าวหน้าทางเทคโนโลยี และล่าสุดคือ สงครามการค้าของโดนัลด์ ทรัมป์

 

ในทางเศรษฐกิจ สงครามการค้าอาจเป็นข่าวร้ายสำหรับสี จิ้นผิง แต่ในเชิงอุดมการณ์และการเมืองแล้ว ถือเป็น "ของขวัญ" ชิ้นงาม

 

ในช่วงไม่กี่ปีที่ผ่านมา iPhone และ Tesla เคยเป็นสัญลักษณ์แสดงสถานะของชนชั้นกลางชาวจีนที่ร่ำรวยขึ้น แต่ในวันนี้ การขับรถยนต์ไฟฟ้า BYD และการใช้โทรศัพท์มือถือ Xiaomi ได้กลายเป็นสัญลักษณ์แห่งความภาคภูมิใจในความก้าวหน้าทางเทคโนโลยีของชาติ

 

ไม่ต่างจากขบวนหุ่นยนต์เต้นรำที่สร้างความบันเทิงในรายการพิเศษทางโทรทัศน์ช่วงตรุษจีนเมื่อเดือนมกราคม หรือข่าวความสำเร็จล่าสุดในโครงการอวกาศของจีน

 

 

และหากช่วงเวลานี้เป็นช่วงเวลาที่ยากลำบากสำหรับคนงานจีนที่ถูกเลิกจ้าง หรือบัณฑิตจบใหม่ที่กำลังหางาน

 

สี จิ้นผิง ก็สามารถชี้นิ้วไปที่ทรัมป์และกล่าวโทษว่าเป็นเพราะการรุกรานรอบใหม่จากสหรัฐฯ พร้อมทั้งปลุกระดมคนทั้งชาติให้ลุกขึ้นต่อต้าน

 

ความยากลำบากที่เกิดจากรัฐบาลบริหารเศรษฐกิจผิดพลาดถือเป็นปัญหาทางการเมือง แต่ความยากลำบากที่เกิดจากศัตรูภายนอกที่มุ่งร้าย สามารถเปลี่ยนเป็นแต้มต่อทางการเมืองได้อย่างง่ายดาย

 

ในช่วงที่ทรัมป์ดำรงตำแหน่งประธานาธิบดีสมัยแรก การขึ้นภาษีศุลกากรและข้อจำกัดทางการค้าได้กระตุ้นให้จีนหันมาพึ่งพาตนเองและพัฒนานวัตกรรมภายในประเทศมากขึ้น

 

การเผชิญหน้ารอบใหม่นี้จะเผยให้เห็นถึงระดับของการพึ่งพาซึ่งกันและกัน และความเจ็บปวดที่แต่ละฝ่ายสามารถสร้างให้แก่กันได้

 

ผู้นำจีนไม่ได้เป็นฝ่ายเลือกที่จะสู้ แต่ตอนนี้พวกเขาเชื่อว่ามีผลประโยชน์มากมายที่จะได้รับจากการแข่งขันอันดุเดือดเพื่อชิงอิทธิพลระดับโลกครั้งนี้