ศีลโพธิสัตว์... สิ่งที่มากกว่าความเป็นศีล

โดย...ราช รามัญ

วันก่อนเดินทางไปวัดมังกรบุปผาราม จ.จันทบุรี ซึ่งเป็นวัดเก่าแก่ มีน้องๆ สมัครใจมาบวชเป็นสามเณรกันเนืองแน่น โดยการสนับสนุนของวัดบรมราชากาญจนาภิเษกอนุสรณ์ หรือ วัดเล่งเน่ยยี่ 2 ที่ อ.บางบัวทอง จ.นนทบุรี ช่วยส่งเสริมให้เยาวชนได้มาอยู่ใกล้พระพุทธศาสนา การบวชสามเณรของนิกายมหายานนั้น ไม่ใช่มาถึงก็บวชได้เลย กฎระเบียบค่อนข้างมีมากพอควร

อย่างแรกเลย ไม่ใช่มาบวชแบบ 3 วัน 5 วัน แล้วลาสิกขาบท อย่างน้อยผู้ที่จะมาบวชต้องอยู่ให้ครบ 3 ปี แล้วในขณะที่บวชก็ต้องฝึกใจฝึกตนอย่างต่อเนื่องพร้อมกับการศึกษาธรรมะและการศึกษาทางโลกควบคู่กันไป แต่สิ่งที่สำคัญอยู่ตรงที่ก่อนบวชนี่ต่างหาก

สิ่งที่ผู้จะเข้ามาบวชทั้งพระและสามเณรของสายมหายานนั้น จะต้องทำการรักษาศีลโพธิสัตว์ ซึ่งถือได้ว่าเป็นสิ่งสำคัญมาก ฝึกจิตฝึกตนในศีลนี้แล้วก็รักษาไปจนกระทั่งได้บวชเป็นพระและสามเณรกันเลยทีเดียว

ศีลของโพธิสัตว์น่าสนใจมาก ประกอบด้วย ครุกาบัติ 10 ข้อ และลหุกาบัติอีก 48 ข้อ รวมทั้งหมด 58 ข้อ ความละเอียดของศีลโพธิสัตว์มีมาก และที่สำคัญในลหุกาบัตินั้น กล่าวกันว่า แม้คนธรรมดาๆ ก็ศึกษาและน้อมเอามาปฏิบัติได้

ในแต่ละข้อนั้นเป็นวัตรปฏิบัติเพื่อให้บุคคลนั้นเข้าสู่ความเป็นโพธิสัตว์ด้วยการละวางอัตตาของตนอย่างแท้จริง ที่สำคัญเมื่อรับมาแล้วต้องปฏิบัติให้ถึงที่สุดด้วย โดยนิยมปฏิบัติกันที่ใจครับ

เด็กๆ สามเณรหลายรูปตลอดทั้งพระภิกษุของนิกายมหายานนี้ต่างก็ต้องรักษาและปฏิบัติอย่างเคร่งครัดกันเลยทีเดียว มิเช่นนั้นอาจจะทำให้จิตใจที่ตั้งมั่นมาแต่คราวแรกหมดกำลัง และท้อถอยต่อการฝึกปฏิบัติธรรม

ขอเล่าที่ประสบมากับตัว คือ เพื่อนใหม่ที่พบกันในประเทศอินเดีย ชื่อว่า จิกมี เป็นชาวภูฏาน มาที่ใต้ต้นพระศรีมหาโพธิ์เพื่อปฏิบัติธรรมสวดมนตรา ตามคติของมหายาน ปรากฏว่ารองเท้าเขาหาย เมื่อทราบว่ารองเท้าหาย สิ่งแรกที่เขาหันมาบอกกับผม คือ

“ขอให้รองเท้าของเขา พอจะทำประโยชน์แก่ผู้ที่เอาไปได้บ้างนะ”

ฟังแล้วเงิบ...เพราะจิตใจเขามีมุมมองในทัศนคติที่ไปในทางบวกอย่างมาก นี่แอบคิดในใจถ้าเป็นเรา ก็คงจะบ่นเป็นหมีกินผึ้ง...ประมาณว่ามาทำบุญสวดมนต์ยังมีมารมาตามผจญ อะไรประมาณนั้น นี่คือ ความต่างของการถือศีลธรรมดาๆ กับการถือศีลและมีศีลโพธิสัตว์กำกับด้วย

ท่านเสถียร โพธินันทะ ผู้เลิศทางมหายานได้กล่าวถึงศีลโพธิสัตว์เอาไว้อย่างน่าศึกษา โดยขอยกมาเป็นข้อๆ ดังนี้

 โดยขอยกครุกาบัติ 10 ไว้ เพราะเหมาะแก่นักบวช แต่ลหุกาบัติ 48 ข้อนี้เป็นสิ่งที่คนธรรมดาแบบเราๆ ท่านๆ สามารถน้อมนำเอามาฝึกได้ ลหุกาบัติ มีดังนี้

1.ผู้ไม่เคารพผู้มีอาวุโสชั้นอาจารย์ของตน

2.ผู้ดื่มสุราเมรัย

3.ผู้บริโภคโภชนาหารปลาและเนื้อ

4.ผู้บริโภคผักมีกลิ่นแรงฉุน ให้โทษเกิดราคะ 5 ชนิด คือ

1.หอม 2.กระเทียม 3.กูไฉ่ 4.หลักเกี๋ย 5.เฮงกื่อ

5.ผู้ไม่ตักเตือนผู้ต้องอาบัติให้แสดงอาบัติ

6.ผู้ไม่บริจาคสังฆทานแก่ธรรมกถึก

7.ผู้ไม่ไปฟังการสอนธรรม

8.ผู้คัดค้าน-พระพุทธศาสนาในมหายานนิกาย

9.ผู้ไม่ช่วยเหลือ-คนป่วย

10.ผู้เก็บอาวุธ-สำหรับฆ่ามนุษย์หรือสัตว์ไว้ในครอบครอง

11.ผู้เป็นทูตสื่อสารในทางการเมือง

12.ผู้ค้า-มนุษย์ไปเป็นทาส ขายสัตว์ไปให้เขาฆ่าหรือใช้งาน

13.ผู้พูดนินทาใส่ร้ายผู้อื่น

14.ผู้วางเพลิงเผ่าป่า

15.ผู้พูดบิดเบือนข้อความพระธรรมให้เสื่อมเสีย

16.ผู้พูดอุบายเพื่อประโยชน์ตน

17.ผู้ประพฤติข่มขี่บังคับเขาให้ทานวัตถุ

18.ผู้อวดอ้างตนเป็นอาจารย์เมื่อตนเองยังเขลาอยู่

19.ผู้พูดกลับกลอกสองลิ้น

20.ผู้ไม่ช่วยสัตว์ เมื่อเห็นสัตว์นั้นตกอยู่ในภยันตราย

21.ผู้ผูกพยาบาทคาดแค้น

22.ผู้ทะนงตัว ไม่ขวนขวายศึกษาธรรม

23.ผู้เย่อหยิ่ง กระด้างก้าวร้าว

24.ผู้ไม่ศึกษาพระธรรม

25.ผู้ไม่ระงับการวิวาทเมื่อสามารถสงบได้

26.ผู้ละโมบเห็นแก่ตัว

27.ผู้น้อมลาภที่เขาถวายสงฆ์อื่นมาเพื่อตน

28.ผู้น้อมลาภที่เขาจะถวายสงฆ์ไปตามชอบใจ

29.ผู้ทำเสน่ห์ยาแฝดฤทธิ์เวทให้คนคลั่งไคล้

30.ผู้ชักสื่อให้ชายหญิงเป็นผัวเมียกัน

31.ผู้ไม่ช่วยเหลือไถ่ค่าตัวคนให้พ้นจากเป็นทาสเมื่อสามารถ

32.ผู้ซื้อขายอาวุธสำหรับฆ่ามนุษย์และสัตว์

33.ผู้ไปดูกระบวนทัพมหรสพ และฟังขับร้อง

34.ผู้ไม่มีขันติอดทนสมาทานต่อศีล

35.ผู้ปราศจากกตัญญูต่อบิดามารดา อุปัชฌายาจารย์

36.ผู้ปราศจากสัตย์ต่อคำปฏิญาณจะตั้งอยู่ในพรหมจรรย์

37.ผู้ปฏิบัติธุดงควัตรในถิ่นที่มีภยันตราย

38.ผู้ไม่มีคารวะ ไม่รู้จักต่ำสูง

39.ผู้ไม่มีกุศลจิต ไม่สร้างบุญสร้างกุศล ทำทาน

40.ผู้มีฉันทาคติลำเอียงการให้บรรพชาและอุปสมบท

41.ผู้เป็นอาจารย์สอนด้วยการเห็นแก่ลาภ

42.ผู้กระทำสังฆกรรมแก่ผู้มีมิจฉามรรยา

43.ผู้เจตนาฝ่าฝืนวินัย

44.ผู้ไม่เคารพสมุดพระธรรมคัมภีร์

45. ผู้ไม่สงเคราะห์โปรดเวไนยสัตว์

46.ผู้ยืนหรือนั่งที่ต่ำแสดงธรรม

47.ผู้ยอมจำนนต่ออำนาจธรรมโรธี (อำนาจที่ผิดธรรม)

48.ผู้ล่วงละเมิดธรรมคำสั่งสอนในพระพุทธศาสนา

ปฏิบัติตามนี้ได้ บอกได้เลยว่า ศีล 5 ที่มีย่อมจะสมบูรณ์ขึ้น ทั้งกายและใจ