ไต้หวันสกปรก ฮ่องกงคอร์รัปชั่น ตัวอย่างเมือง 'เฮงซวย'

โดย...นิธิพันธ์ วิประวิทย์

ถ้าบอกว่าจีนเคยเป็นประเทศที่ยากจนข้นแค้นแสนสาหัสมาก่อนเมื่อไม่นานมานี้ ผู้ใหญ่วัยกลางคนคงรู้กันดี แต่กับใครที่อายุไม่เกิน 20 อาจคิดภาพกันไม่ออกนัก

สัก 30-40 ปีที่แล้ว พี่น้องชาวไทยเชื้อสายจีนคงเคยได้ยินเรื่องทัวร์เยี่ยมญาติที่ไปแต่ละครั้งแทบหมดเนื้อหมดตัว ไม่ใช่เพราะถูกหลอกหรือถูกโกง เนื่องด้วยไม่ยอมจากบ้านเกิดหลงปักหลักอยู่ที่จีนแผ่นดินใหญ่ พวกเขาจึงต้องขอทุกอย่างที่เราพกติดตัวไปเพื่อใช้ประทังชีวิต ไม่ว่าจะเป็นเงินทอง เครื่องประดับ

30 ปีต่อมา ใครจะไปคิดว่าจีนจะกลายเป็นมหาอำนาจทางเศรษฐกิจ ประชาชนอยู่ดีกินดี ออกท่องเที่ยวพยุงเศรษฐกิจทั่วโลก เทคโนโลยีทางเศรษฐกิจก้าวไกลจนถึงขั้นประกาศตัวจะเป็นสังคมไร้เงินสดในอีก 5 ปีข้างหน้า

ถ้าจะถามว่าเพราะอะไร ก็คงตอบสั้นๆ ได้ว่า เพราะวิสัยทัศน์ผู้นำที่กล้าพลิกอุดมการณ์ล้าสมัย ประกาศเปิดประเทศและระบบเศรษฐกิจอย่างมีแผนการ

ถ้าบอกว่าไต้หวันเคยเป็นเมืองที่สกปรกมากมาก่อนเมื่อไม่กี่สิบปีก่อนหน้านี้ หลายคนคงนึกไม่ออก

ช่วงปี 1970-1980 ไต้หวันมีพัฒนาการด้านเศรษฐกิจก้าวกระโดด แต่ก็พ่วงมาด้วยปัญหาขยะล้นเมือง ถึงขนาดคนไต้หวันเรียกบ้านเมืองตัวเองว่า “เกาะขยะ”

แล้วไต้หวันก็ประกาศจะเปลี่ยนแปลง สร้างระบบการจัดเก็บขยะแบบใหม่ ยกเลิกการตั้งถังขยะสาธารณะในบริเวณที่อยู่อาศัย แต่ให้รถขยะที่มาพร้อมเสียงเพลงไพเราะมาจัดเก็บตามเวลา ประชาชนต้องเดินออกมาทิ้งขยะที่รถกันเอาเอง

โดยมีเงื่อนไขพ่วงว่า ถุงขยะที่ใช้ต้องซื้อจากรัฐเท่านั้น หากไม่ใช่ รัฐจะไม่รับเก็บ ซึ่งเท่ากับว่าใครทิ้งมากจ่ายมาก จ่ายค่าถุงมากโดยปริยาย แต่ถ้าแยกขยะที่รีไซเคิลออกมาได้ รัฐจะมีรถอีกประเภทมาจัดเก็บให้ฟรี พร้อมมาตรการดักจับคนที่แอบลักลอบทิ้งขยะโดยให้รางวัลแก่ผู้พบเห็น

ผู้บริหารเมืองไต้หวันโดนกระแสต่อต้านหนักมากในช่วงแรก แต่พอไต้หวันกลายเป็นบ้านเมืองสะอาดในระยะเวลาอันสั้น เสียงก่นด่าก็หมดไป ผลข้างเคียงที่น่าสนใจคือผู้คนนิยมพกถุงผ้า ไม่นิยมผลิตภัณฑ์ที่มีหีบห่อซับซ้อนสิ้นเปลือง

ถ้าจะถามว่าความสำเร็จเกิดขึ้นเพราะอะไร ก็คงตอบสั้นๆ ได้ว่า เพราะวิสัยทัศน์ผู้นำที่ไม่นิ่งเฉยเมื่อเห็นปัญหา

ฮ่องกงก่อนปี 1974 เต็มด้วยปัญหาคอร์รัปชั่น คนฮ่องกงเห็นการยัดเงิน ติดสินบนบนโต๊ะใต้โต๊ะเหมือนอากาศในชีวิตประจำวัน ขาดไปก็ใช้ชีวิตไม่ได้

ขนาดเรื่องเกี่ยวกับความปลอดภัยในชีวิตและทรัพย์สินสาธารณะอย่างรถดับเพลิงยังต้องติดสินบน

ชาวฮ่องกงยุคนั้นมีวลีติดปากว่า “เหยาโสย เหยาโสย โหมวโสย โหมวโสย, เหยาโสย ก่อโสย โหมวโสย ส่านโสย” แปลเป็นไทยว่า “เงินมา น้ำมา เงินขาด น้ำหมด มีเงินก็ให้เงินมา เงินไม่มาน้ำก็จากไป”

“โสย” ในประโยคแปลว่า น้ำ ซึ่งมีความหมายว่าเงินเช่นกัน

ฮ่องกงพยายามขจัดคอร์รัปชั่นมาตลอดแต่ไม่เคยสำเร็จ กระแสการปราบคอร์รัปชั่นจุดติดเมื่อปี 1973 ปีที่ Peter Godber หัวหน้าผู้กำกับแห่งกรมตำรวจฮ่องกงเกษียณอายุราชการ เขามีชื่อเสียงด้านความเก่งกาจและมีประสิทธิภาพในการทำงาน แต่กลับคดโกงและโกยเงินคอร์รัปชั่นแล้วชิ่งบินกลับไปสู่เกาะอังกฤษ

คดีนี้ทำให้คนฮ่องกงตื่นตัวลุกขึ้นประท้วง Dirty Cop จนในที่สุดจุดติดจนนำมาสู่การต่อต้าน Corruption Town ผู้บริหารเกาะฮ่องกงรีบใช้โอกาส ก่อให้เกิด ICAC หรือคณะกรรมการอิสระเพื่อต่อต้านคอร์รัปชั่นในปี 1974 ซึ่งเป็นหน่วยงานอิสระ มีอำนาจเด็ดขาดในการปราบคอร์รัปชั่น

คอร์รัปชั่นในฮ่องกงลดลงเรื่อย เพียงในปี 1986 ประชากรอายุ 15-24 ปี กว่าร้อยละ 75 ก็เห็นว่าการคอร์รัปชั่นเป็นความเลวร้ายต่อสังคม ต่างกับยุคก่อนหน้าที่เห็นเป็นเรื่องจำเป็นต่อชีวิต

ทำไมฮ่องกงถึงทำได้ ก็คงต้องตอบว่าเพราะนโยบายจากผู้นำที่ปรับให้เข้ากับสภาพความเป็นจริงรอบด้าน มีทั้งมาตรการระยะสั้นที่เด็ดขาด และมาตรการระยะยาวที่ปลูกฝังรากลึกให้กับสำนึกประชาชน

เฮงซวย เป็นคำยืมจากภาษาจีนแต้จิ๋ว ในภาษาจีนมีความหมายต่างจากแบบไทย

เฮงซวย (จีนกลางอ่าน ซิงซวย) ประกอบจากคำว่า เฮง แปลว่า รุ่งเรือง และ ซวย แปลว่า ตกต่ำ เมื่อประกอบกันแปลว่า “ความรุ่งเรืองและตกต่ำ” เป็นคำบรรยายสถานภาพเอาแน่เอานอนไม่ได้ มักใช้กับบ้านเมือง ตระกูลหรือไม่ก็วิถีชีวิตที่มีทั้งดีร้าย ทั้งเจริญและเสื่อม

ที่ใช้แบบไทยๆ เพื่อบรรยายความเอาแน่เอานอนไม่ได้ของสิ่งนั้นๆ เช่น ใช่ด่าว่าคนเฮงซวย หรือของเฮงซวย จึงผิดไปจากความหมายเดิมบ้าง

ซึ่งหากว่ากันตามความหมายเดิม ความเฮงซวยของสามเมืองข้างต้นทำให้เรารู้ว่า บ้านเมืองจะเฮง หรือจะซวย ล้วนเป็นไปได้ ปัจจัยด้านเวลาสำคัญแน่ แต่ที่สำคัญไม่แพ้กัน คือวิสัยทัศน์และเทคนิคการลงมือทำของผู้นำ รวมถึงศักยภาพในการเรียกร้องความร่วมมือของคนในสังคม ทำได้เมืองที่เคยซวยจะได้กลับมาเฮง