เข้าใจความหมายการระบาดใหญ่ (Pandemic) หลังWHOยกระดับสถานะโควิด-19

องค์การอนามัยโลกประกาศให้การระบาดของโควิด-19 เป็นการระบาดใหญ่เป็นวงกว้างทั่วโลก การระบาดใหญ่เป็นวงกว้าง (Pandemic) คืออะไร มีผลในทางปฏิบัติอย่างไร และที่ผ่านมามีโรคใดบ้างที่WHOประกาศถึงสถานะ Pandemic

ช่วงเมื่อคืนที่ผ่านมาตามเวลาในบ้านเรา นายแพทย์ Tedros Adhanom Ghebreyesus ผู้อำนวยการขององค์การอนามัยโลก (WHO) แถลงต่อผู้สื่อข่าวว่า การระบาดของโควิด-19 เข้าการระบาดใหญ่เป็นวงกว้างทั่วโลก (Pandemi) โดยอนามัยโลกยังยอมรับว่า "เราไม่เคยเห็นการระบาดทั่วที่เกิดขึ้นโดยโคโรนาไวรัสมาก่อน"

คำประกาศของ WHO มีขึ้นหลังจากที่การระบาดของไวรัสโควิด-19 ส่งผลให้มีผู้ติดเชื้อไปแล้วกว่า 118,000 คน ใน 114 ประเทศ คร่าชีวิตผู้คนแล้วถึง 4,291 ราย และสถานการณ์แพร่ระบาดในหลายประเทศรุนแรงและซับซ้อนขึ้นเป็นรายวัน

อะไรคือ Pandemic?

คำประกาศว่าโควิด-19 เป็นการระบาดใหญ่ทั่วโลก ไม่เกี่ยวข้องใดๆกับการเปลี่ยนแปลงลักษณะของโรค แต่เป็นการยกระดับสถานะคำเตือนและความกังวลเกี่ยวกับการแพร่ระจายทางภูมิศาสตร์ คำว่าการระบาดใหญ่ หรือ Pandemic หมายถึง คำประกาศการระบาดใหญ่มักใช้กับโรคโรคใหม่ที่ผู้คนยังไม่มีภูมิคุ้มกันและแพร่กระจายไปทั่วโลกเกินการควบคุมและเกินความคาดหมาย โดย WHOแบ่งนิยามเป็นสามเงื่อนไขคือ

• โรคใหม่ที่เกิดในหมู่ประชากร
• ติดเชื้อในร่างกายมนุษย์ และส่งผลให้เกิดการเจ็บป่วยจนถึงชีวิต
• เชื้อแพร่กระจายได้ง่ายระหว่างมนุษย์ด้วยกัน และส่งผลกระจายเป็นวงกว้างหลายชุมชนในประเทศ หรือทั่วโลก

อนามัยโลกใช้อะไรตัดสินว่าเข้าสู่การระบาดใหญ่?

กรณีผู้ติดเชื้อที่เป็นนักเดินทางจากประเทศหนึ่ง ไปแพร่ระจายยังอีกประเทศหนึ่ง หรือผู้ติดเชื้อโรคใหม่ที่เพิ่งเดินทางกลับจากประเทศแพร่ระบาด กรณีเหล่านี้เรียกว่า Index Case ไม่นับรวมอยู่ในการประเมินแบบ Pandemic แต่การระบาดใหญ่ หรือ Pandemic จะหมายถึงการระบาดในคลื่นลูกที่สอง ที่พบการติดเชื้อระหว่างคนสู่ชุมชน และกระจายเป็นวงกว้างในที่สุด

เมื่อมีการประกาศการระบาดใหญ่ และมีแนวโน้มว่าจะเกิดการระบาดเป็นวงกว้างไปทั่วทั้งชุมชนหรือประเทศ รัฐบาลนั้นๆจำเป็นยกความพร้อมในระบบสาธารณสุขขั้นสูงสุด

การประกาศให้โรคอุบัติใหม่เข้าสู่สถานะการระบาดใหญ่ จึงต้องใช้ความรอบคอบและระมัดระวัง เนื่องจากจะสร้างความตื่นตระหนกและส่งผลกระทบในหลายส่วนไปทั่วโลก

คำประกาศ Pandemic ของอนามัยโลกจะส่งผลในทางปฏิบัติอย่างไร?

องค์การอนามัยโลกได้ย้ำว่าการใช้คำว่า "การระบาดใหญ่" เป็นการส่งสัญญาณอันแข็งกร้าวไปยังรัฐบาลทั่วโลก กระตุ้นให้ประเทศต่างๆเร่งรัดมาตรการรับมืออย่างเข้มงวดขั้นสูงสุด อีกทั้งWHOยังสามารถส่งความช่วยเหลือด้านสาธารณสุขไปยังประเทศด้อยพัฒนาซึ่งอาจได้รับผลกระทบจากโรคระบาดเช่นกัน

ก่อนหน้านี้ในประวัติศาสตร์โลก เคยเกิดการระบาดใหญ่ (Pandemic) ไปแล้วหลายครั้ง อย่างไข้หวัดใหญ่สเปน ไข้หวัดใหญ่เอเชีย (1956-1958) ไข้หวัดหมู และโรคฝีดาษ (Smallpox)